جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 13

بنابراین معنی شهادت و شهید در قرآن وسیعتر از مفهومی است که در ادبیات امروزه کاربرد دارد. با توجه به برخی از مطالبی که در قرآن و سنت و تفاسیر آمده است می‌توان دلایلی را که موجب شده است بجای کلمات مترادف دیگر از واژه شهید استفاده شود، بیان نمود: الف) یکی از کسانی که در روز قیامت به عنوان شاهد اعمال و رفتار انسانها و امتها برانگیخته می‌شود و گواهی می‌دهد کسی که حیات و ممات او فی سبیل الله باشد و آن کسی جز «شهید» نیست. بنابراین شهید همردیف انبیاء و اولیاء و صدیقین به عنوان شاهد مورد توجه است و دربارگاه عدل الهی به حرف او استناد می‌شود.

ب) از آن جهت واژه‌ی «شهید» استفاده می‌شود که در تعابیر قرآن، شهید جاودانه و زنده و حاضر و ناظر است و نباید او را مرده پنداشت چون او حیات معنوی دارد و الگو و شاهدی برای جامعه و بشریت است. «زنده را زنده نخوانند که مرگ از پی اوست» و یا به قول سعدی علیه الرحمه «مرده آنست که نامش به نکویی نبرند».

نام شهید در دنیا زنده است چون راه او و هدف او انگیزه و چراغ هدایت و سفینه نجات است. و شهادت او موجب بقا و زندگی دیگران است بنابراین تا حقیقت و عدالت و انسانیت زنده است او هم زنده است.

ج) از آنجا که شهید با علم حصولی و حضوری حقانیت آیین خدا و وعده‌های الهی را درک کرده، به مراحل والای یقین و شهود و قرب رسیده است بنابراین او فقط «وصف یار» نشنیده بلکه «وصل یار» و «شهد لذت دلدار» را ادراک می‌نماید. بهر حال انتخاب واژه شهید در فرهنگ ما ناشی از سه جنبه است: جنبه اول ناشی از تاثیر شهادت بر حیات اعتقادی و اجتماعی جامعه و نقش الگویی و بیدارگری و حماسه آفرینی شهید است. جنبه دوم ناشی از مقام حیات جاوید و طیبه شهدا در روز قیامت و گواهی و شفاعت آنهاست. جنبه سوم ناشی از علم حصولی و وصولی و حضوری آنها نسبت به کاری است که انجام داده و مسیری که طی می‌کنند. آنها سلسله مراتب والای عشق و عرفان و اشرق را طی کرده و به سرچشمه مقصود رسیده‌اند. عده‌ای ریشه و تعریف مفهوم شهادت را با مفهوم خارجی آن یعنی «Martyrdom»«معادل» و در عده‌ای مرتبط و عده‌ای مخالف می‌دانند. فرهنگ انگلیسی - فارسی اکسفورد واژه شهادت را اینگونه تعریف می‌کنند: «شهادت به عملی اطلاق می‌شود که فرد به خاطر اعتقادات مذهبی و یا به خاطر دلایل و اصول مهمی می‌میرد و یا خود را به رنج دچار می‌کند» [12] در فرهنگ