جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 138

تا حکم خدا بر همه احکام و آیین‌ها چیرگی و تفوق پیدا کند در راه خدا جنگیده است. بار دیگر به آن حضرت گفتند: یکی برای نشان دادن شجاعت خود می‌جنگد یکی از روی تعصب و برای دفاع از پیوند قبیله و نژادش و دیگری برای خودنمایی و تظاهر، چه کسی در راه خدا می‌جنگد؟ همانطور پاسخ داد. دیگری سئوال کرد آنکه برای شهرت یا پاداش مزد (اجرت جنگ که به سربازان مزدور و یا حرفه‌ای می‌دهند) بجنگد از خدا چه پاداشی خواهد گرفت؟ سه بار فرمود هیچ چیز و افزود هیچ کاری پذیرفته درگاه خدا نیست مگر با نیت خالص و برای خشنودی خدا انجام شده باشد.

موضوع دیگر اینکه جهاد هم «حق» است وهم «تکلیف». حق است بخاطر اینکه دفاع از خود و جامعه امری طبیعی است و نه تنها انسانها بلکه حیوانات در مقابل هجوم و تجاوز به حریم خود حق دفاع را برای خود محفوظ می‌دارند. بنابراین مبارزه با ستمگران و احقاق حق و تعمیم عدل و دفاع از ارزشهای انسانی و مقابله با متجاوزان حقی است که نه تنها در تعالیم دینی بلکه در حقوق بین‌المللی و داخلی نیز لحاظ شده است.

از طرف دیگر جهاد یک تکلیف است یعنی پاک نمودن زندگی انسانها از ظلم و ستم و تجاوز و اشاعه حدود الهی حتی تا سرحد شهادت گاهی یک وظیفه شرعی و واجب است.

از طرفی در آموزه‌های دینی ما جهاد یکی از فروع دین محسوب شده و لذا انجام آن یک نوع عبادت و لازمه قبول عبادت اخلاص است.

شیخ بهائی در جامع عباسی می‌نویسد: جهاد «واجب است به نص و اجماع» [172] .

با استفاده از آیات قرآن و با تعمق در سنت می‌توان سه نوع جهاد را مطرح کرد:

الف) جهاد ابتدایی که مربوط به زمان پیامبر و ائمه بوده و با توجه به شرایط ابتدایی و مقدماتی از جمله ارائه طریق و تبلیغ و هدایت شروع می‌شود و در صورت عدم تمکین و اصرار به ضلالت و عداوت کافران، منجر به اقدام می‌گردد.

ب) جهاد اهل بغی: جهاد با کسانی که علیه حکومت اسلامی (با توجه به التزام به صلاحیت عقلی و شرعی و مردمی) شورش می‌کنند.

ج) جهاد تدافعی یا دفاعی که مربوط به تجاوز و حمله دشمنان به سرزمین اسلامی است نه تنها بر مردان بلکه در شرایط خاص بر زنان هم واجب است.

یک مجاهد ممکن است در یکی از انواع جهاد که مطرح شد به درجه «شهادت»