جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 151

ارزشهای معنوی و انگیزه‌های معنوی تشکیل شده است. از این منظر منشأ شهادت طلبی می‌تواند آموزه‌های دینی، ارزشهای معنوی یک جامعه یا انگیزه معنوی افراد باشد.

وجه دوم مبین این مطلب است که هر زاویه این مثلث بزرگ (مثلث آموزه‌های دینی، انگیزه‌های معنوی و ارزشهای معنوی) در واقع خودش از یک مثلث تشکیل شده است که سه زاویه دارد که عبارتند از: خداخواهی، دگرخواهی و خودیابی یعنی اگر ما به آموزه‌های دینی توجه کنیم می‌بینیم که عصاره ادیان خداخواهی، خودیابی و دگرخواهی است. اگر به ارزشهای معنوی نیز توجه کنیم می‌بینیم که عصاره همه آنها خداخواهی دگرخواهی و خودیابی است و اگر به انگیزه‌های معنوی توجه کنیم که عصاره آنها نیز خداخواهی، دگرخواهی و خودیابی است. البته وجه تمایز این سه وجه اینست که ما در موضوع اول از طریق دین به این عصاره‌ها می‌رسیم یعنی خلاصه و چکیده تعالیم ادیان این سه چیز است در موضوع دوم از طریق توجه به ارزشهای متعالی جامعه یا فوق ارزشها به آن می‌رسیم و در موضوع سوم از طریق فوق نیازها یا نیازهای معنوی به آن دست می‌یابیم. در موضوع اول شهادت طلبی بیشتر جنبه دینی دارد. در موضوع دوم بیشتر جنبه اجتماعی و جامعه‌شناسی دارد و در موضوع سوم بیشتر به روانشناسی و عزت نفس و فطرت مربوط است. یعنی برای شناخت موضوع شهادت طلبی هم باید به دین و هم به ارزشهای متعالی جامعه و هم به انگیزه‌های معنوی افراد توجه کرد.

در نهایت از تاثیر و تاثر و تطابق سه وجه این مثلثها یک مثلث اصلی بوجود می‌آید که مثلث شهادت طلبی است که زوایای آن نشان دهنده شهادت طلبی در یک جامعه مشخص است.

در تفکر اسلامی خداخواهی اصل است و دو وجه دیگر مثلث یعنی دگرخواهی و خودیابی زمانی اصالت دارند که ناشی از خداخواهی و مرتبط با خدامحوری باشند.

منظور ما این است که چون در بینش توحیدی منشأ و ارزش هر چیزی منوط به امر الهی و ارتباط با منشأ هستی است در موضوع شهادت طلبی نیز زمانی خودیابی و مقولات آن و دگرخواهی و مقولات آن ارزشمند هستند که مرتبط با خداخواهی باشند.این موضوع مفهوم توحید خالص و توحید عملی ناب است «ان صلاتی و نسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین» مثلا چون خداوند مجوز شهادت بخاطر دفاع از دیگران و کمک به مستضعفین و حراست از ارزشهای اجتماعی مقبول، چون دفاع از خانواده،