جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 158

فرستنده و تاثیر آن بر گیرنده و یا بر وضعیت اجتماعی انجام می‌شود. [183] .

جامعه آماری ما وصیتنامه‌های صد نفر از شهدای فرهنگی (شهدای آموزش و پرورش) استان گلستان و مازندران است که بطور داوطلبانه به جبهه‌های جنگ شتافته‌اند.

در این جا لازم است درباره وصیتنامه توضیح بیشتری داده شود.

وصیت‌نامه از سنت‌های موکد، در فرهنگ اسلامی است و مطالعه در قرآن، سنت و سیره بزرگان دینی و اجتماعی نشان می‌دهد که آنها برای وصیت اهمیت زیادی قائل بوده‌اند. [184] .

در رساله‌های عملیه مراجع تقلید و نیز در عرف جامعه قبل از انقلاب اسلامی، در احکام وصیت بیشتر به مسائل اقتصادی و مالی پرداخته می‌شد ولی عده‌ای همواره در ابتدای وصیت‌نامه به اعتقادات خود در زمینه دین و مذهب اشاره می‌کردند. البته بسیاری از بزرگان دینی و اجتماعی و سیاسی در وصیتنامه‌ها به مسائل مهمی توجه نموده‌اند. سالار شهیدان در وصیت‌نامه خود، که خطاب به محمد حنفیه برادر خود نوشته است، انگیزه‌های قیام و شهادت طلبی خود را بیان نموده‌اند. یا امام خمینی (ره) در وصیتنامه الهی، سیاسی خود به بسیاری از مسائل مهم و مبتلا به جهان اسلام و مسائل داخلی اشاره نموده‌اند. در جریان انقلاب اسلامی ایران به ویژه در دفاع مقدس شکل وصیت‌نامه‌ها تغییر اساسی و محتوایی یافت. رزمندگان اسلام در وصیتنامه‌ها که در واقع عصاره باورها و انگیزه‌ها و ارزشها و اعتقادات آنها بود به مسائل اعتقادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... نیز توجه نموده‌اند.

رزمندگان معمولا وصیتنامه‌ها را به خانواده‌ها و پایگاه بسیج، تعاون یگان رزم، تحویل می‌دادند و یا در دفترچه‌های مخصوص می‌نوشتند و درون وسایل شخصی قرار می‌دادند. بعد از شهادت نیز وصیتنامه‌ها در تشییع جنازه و مراسم یادبود شهدا قرائت می‌گردید و نسخه‌هایی از آن تکثیر و پخش می‌شد و چند نسخه نیز در پرونده شهدا در بنیاد شهید انقلاب اسلامی بایگانی می‌شد. یکی از مهمترین مسائل تحلیل محتوی آنست که ابتدا از صحت و سقم متن مورد مطالعه اطمینان حاصل آید. ما این اطمینان را