جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 30

همچنین در بسیاری از جنگهای اسطوره‌ای و قهرمانی در شاهنامه و سایر کتب حماسی ایران انگیزه پهلوانان در نبرد دفاع فضیلت و عدالت، نبرد و داد و بیداد، مقابله با دیوان و سرکوبی خودکامگان و زور مداران و مقابله با سرکشی طغیانگران و اجرای فرمان الهی و کین‌خواهی و دفاع از شرافت و مقابله با رذیلت‌هاست.

جنگ طهمورث با دیوان، نبرد فریدون و کاوه آهنگر با ضحاک ستمگر، شهادت سیاوش به دست افراسیاب، مقابله سهراسب و ارجاسب و جنگهای ایرانیان و تورانیان نمونه‌هایی از این موارد است. در فرهنگ ایران باستان سیاوش مظهر تاسی به اخلاق نیکوست و حاضر نمی‌شود از ارزشهای اخلاقی عدول کند. اگر چه با وعده افراسیاب به سرزمین توران می‌رود و ناجوانمردانه به شهادت می‌رسد، اما در فرهنگ ملی ما اسطوره می‌گردد.

یکی از مهمترین انگیزه‌های ایرانیان، کین‌خواهی «خون سیاوش» است. این موضوع برای آنان امری حیاتی محسوب می‌شود. خون بناحق ریخته شده سیاوش اسطوره‌ای مهم بود که خونخواهی آن انگیزه‌ای مقدس و ملی بشمار می‌رفت و بسیاری از ایرانیان جان خود را در این راه فدا کردند. در واقع افسانه سیاوش ایمان به وجود یک الهه انتقام جهانی را که داد ستمدیدگان را خواهد گرفت. در اذهان ایرانیان تقویت می‌کرد. انگیزه بسیاری از داستانهای حماسی شاهنامه موضوع کین‌خواهی، مهرورزی، دفع شر دشمنان داخلی و خارجی و نامجویی است. جاودانگی نام و اشتهار به شجاعت و دلاوری یکی دیگر از انگیزه‌های مهم نبردهای شاهنامه است. فردوسی در جایی از قول یکی از قهرمانان شاهنامه می‌نویسد:

«بگویش که در جنگ مردن به نام

به از زنده دشمن بدو شادکام» [27] .

و یا در جایی دیگر می‌فرماید:

مرا مرگ خوشتر به نام بلند

از این زیستن در هراس و گزند

همچنین انگیزه جانبازی و شهادت طلبی در راه اعتلای وطن و حفظ حدود و ثغور ایران نیز بسیار مهم است. در این باره، شاعر و حماسه سرای بزرگ توس می‌گوید:

چو ایران نباشد تن من مباد

بدین بوم و برزنده یک تن مباد

اگر سر به سر تن به کشتن دهیم

دریغ است میهن به دشمن دهیم

مثلا آرش پهلوان بزرگ ایران بخاطر اینکه از حریم مرزهای ایران دفاع کند از جان