جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 47

نظریه دورکیم درباره شهادت طلبی

«امیل دورکیم» [41] جامعه شناس معروف فرانسوی نظریه خود را درباره علل و انگیزه‌های خودکشی بر پایه «همبستگی اجتماعی» [42] پایه‌ریزی نمود. از نظر او دو نوع همبستگی وجود دارد. الف) «همبستگی مکانیکی» [43] که براساس ارزشها، عقاید، سنتها و هنجارهای مشترک شکل گرفته است. ب) «همبستگی ارگانیکی» [44] که براساس تقسیم کار و وابستگی متقابل و وجود مجموعه‌ای از تکالیف و حقوق متقابل است، که باعث پیوند اشخاص با یکدیگر می‌گردد. تعریفی که او از خودکشی ارائه می‌کند. عبارت است از: «مرگی که بطور مستقیم یا غیرمستقیم از عمل مثبت یا منفی قربانی کردن خویش ناشی می‌شود به گونه‌ای که قربانی می‌داند آن عمل این نتیجه را ببار خواهد آورد» او مرگ مستقیم را عملی می‌داند که بطور غیرمستقیم به مرگ شخص منجر می‌شود مانند ترک نکردن خانه‌ای که در میان شعله‌های آتش در حال سوختن است. او اقدام عملی مانند شلیک گلوله به خود را عمل مثبت می‌خواند و اعتصاب غذایی که مرگ شخص را بدنبال دارد، عمل منفی می‌داند. او معتقد بود که خودکشی صرفا یک پدیده فردی نیست بلکه تحت تاثیر نیروهای اجتماعی شکل می‌گیرد. بنابراین دورکیم به بررسی صفات فردی افراد نپرداخت بلکه به ویژگیهای گروهها و ساختارها توجه کرد مثلا او بجای اینکه به بررسی ویژگیهای شخصی مومنان بپردازد به بررسی انسجام گروههای مذهبی پرداخت.

«دورکیم برای توجیه نرخ‌های متفاوت و منظم خودکشی در گروههای مذهبی یا شغلی به بررسی خصلت این گروهها و انواع شیوه‌های تامین انسجام و همبستگی در میان اعضای آنها پرداخته بود.

او به صفات و انگیزه‌های روانشناختی افراد تشکیل دهنده این گروهها کاری نداشت، زیرا این انگیزه‌ها از همدیگر تفاوت دارند اما برعکس ساختارهای اجتماعی‌ای که نرخ‌های خودکشی بالایی دارند از نظر فقدان نسبی انسجام و بهنجاری با یکدیگر وجه اشتراک دارند.» [45] .