جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 50

باقی بماند.

بهرحال این نوع خودکشی در عرف و فرهنگ عمومی مذموم و منفور نیست بلکه امری مقدس و حتی واجب است. البته این خودکشی، از یک طرف ممکن است نوعی خسران و آسیب محسوب گردد چون فرد با مرگ، از سیستم تقسیم کار جدا می‌شود و جامعه افراد فعال، مخلص و دلسوز خود را از دست می‌دهد. این نوع خودکشی که به قصد ایجاد استحکام و ثبات جامعه و تحکیم پیوندهای آن صورت می‌گیرد، بیماری تلقی نمی‌گردد. «واژه دورکیم برای این نوع خودکشی «خودکشی نوع پرستانه» است که آن را در برابر خودکشی «خودپرستانه» آورده است. یکپارچگی گروهها، ادغام فرد با جامعه و احترام به ارزشهای آن علت اقدام به خودکشی دگرخواهانه است.» [51] .

خودکشی دگرخواهانه را نیز به سه نوع تقسیم می‌کنند:

الف «اجباری» [52] ب) «اختیاری یا ارادی» [53] ج) «هوشمندانه» [54] .

الف) در خودکشی نوع اجباری، خودکشی یک چیز لازم، وظیفه و در حقیقت تحمیلی است که جامعه آنرا لازم تلقی می‌کند. یعنی جامعه انتظار دارد که در موقعیت مشخص فرد حتما باید دست به این کار بزند. خودکشی پولی ژین‌ها که از اقوام سرخ‌پوست شمال آمریکا هستند و خودکشی اجباری در هند که رسم سوتی جلوه‌ای از آنست، مثالهایی از خودکشی دگرخواهانه اجباری بشمار می‌رود.

ب) در نوع دوم یعنی دگرخواهانه از نوع اختیاری، فرد از روی اختیار و اراده داوطلبانه از مرگ استقبال می‌کند. مثلا در صدر اسلام و نیز انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نمونه‌های فراوانی از این نوع خودکشی که ما در فرهنگ خود تعبیر «شهادت» می‌کنیم رخ داده است. تمایلات عارفانه و عاشقانه و ابراز شوق و علاقه به مرگ و استقبال از مرگ زیبا و حماسی و با عزت، از ویژگیهای این نوع خودکشی است.

ج) در نوع خودکشی خردورزانه و هوشمندانه، مرگ بدست خود قابل تقدیر است. «در خودکشی هوشمندانه و زیرکانه، کناره‌گیری فرد از خود و چشم‌پوشی وی از حیات این دنیا، بدان دلیل است که جامعه و فرهنگ چنین عملی را شایان ستایش و قابل تمجید می‌داند.» [55] نمونه شناسی خودکشی دورکیم را می‌توان بصورت زیر نشان داد: