جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 54

شوند. اصولا انسان بویژه برای مرگ و شهادت طلبی همیشه تابع احساسات کور و تحمیلات جامعه نیست. عنایت زیاد دورکیم به تعادل و ساخت اجتماعی، توجه او را نسبت به تغییرات و نیز انگیزه‌ها و ویژگیهای شخصی و شخصیتی کنشگران کم کرده است. موضوع دیگر اینکه او خودکشی‌های دگرخواهانه را بیشتر ویژه مناطقی می‌داند که در شرایط ابتدائی هستند در حالی که ما امروزه شهادت طلبی را در بسیاری از کشورها و فرهنگهایی مشاهده می‌کنیم که بنظر نمی‌رسد ابتدائی باشند. اگر چه در فرهنگهایی که دارای همبستگی ارگانیکی هم هستند بعلت فردگرایی مفرط و عدم انسجام خودکشی‌های خودخواهانه رخ می‌دهد اما آنان نیز بدنبال بوجود آمدن سیستمهای ارزشی جدید و فراگیری هستند که بتواند در موقع نیاز احساس همدردی و فداکاری را در افراد به نفع نظام حاکم برانگیزاند. به نظر می‌رسد دیدگاه دورکیم درباره خودکشی دگرخواهانه تا حد زیادی متاثر از آشنایی و تأثیرپذیری او از سه جریان مسیحیت، تفکر یهودی و سنت غیر دینی قرن نوزدهم - که او در مراحل زندگیش آنها را تجربه کرده است - باشد این دیدگاه تفکر اخلاقی و اجتماعی خاصی را به او داده است. عصاره‌ی سه نوع نگرش یعنی التزام به زندگی ایثارگرانه و عشق صوفیانه مسیحیت، تقدیس و احترام به نظم و هنجارها و قوانین اجتماعی یهودیت و تاثیرپذیری از اخلاق غیر دینی قرن 19 را که بجای اصالت شریعت و وحی بیشتر به اصالت جامعه توجه می‌کرد، می‌شود در نظریه دورکیم بوضوح یافت. با توجه به اینکه دورکیم تحصلی مذهب است در بسیاری از موارد از جمله در کتاب قواعد روش جامعه‌شناسی ادعا می‌کند که به مسائل اجتماعی باید همانند یک شئی برخورد کرد و در جامعه‌شناسی باید از همان روش علوم طبیعی استفاده نمود. بنابراین از چنین منظری نمی‌توان به کنه مسئله شهادت طلبی در همه فرهنگها پی برد چرا که علم اثباتی و علوم طبیعی ابزار شناخت ابعاد فرامادی شهادت و حوزه‌های عرفانی و معنوی را در اختیار ندارد، و اصولا با بینش صرف پوزیتیویستی نمی‌توان چنین مسئله مهم اجتماعی و دینی را تحلیل کرد.

نادیده گرفتن شخصیت شهادت طلبان و انگیزه‌های درونی و شخصی آنان و نیز توجه به تبعیت محض شهادت طلبان از ارزشهای اجتماعی که در شهادت طلبی دگرخواهانه مطرح شد، از جمله مواردی است که از نقایص نظریه دورکیم بشمار می‌رود. اگر چه تحقیقات دورکیم در زمینه خودکشی بسیار جالب و قابل تقدیر است اما