جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 55

بنظر می‌رسد با توجه به اینکه او «ماورالطبیعه» [56] را قبول نداشت - چنانکه در برخی از آثار او مشهود است. - و جوهر تجربه مذهبی را ترس آمیخته با احترامی می‌دانست که از مواجه شدن با چیزی که بزرگتر، قدرتمندتر از موجودات بشر است، بدست می‌آید؛ بنابراین، تفسیر و تبیین ابعاد ماوراءالطبیعی و عرفانی شهادت طلبی در نظریه او ممکن نیست.

همچنین پوزیتیویستها با الهام از دیدگاه دورکیم معتقدند که مطالعات جامعه‌شناسی دین و عناصر متربط به آن (از جمله شهادت طلبی) باید در حوزه مطالعه مسائل مقدس و نامقدس فرهنگی اجتماعی محدود بماند و آنرا به مسائل ماوراءالطبیعی و الهی راهی نیست. قبول این موضوع به معنی عدم توجه یافته‌های وحی و عدم استناد به آن در موضوع شهادت طلبی است. این دیدگاه تقلیل گرایانه مشکل بسیاری از نظریه‌پردازان غربی است که خواهان شناخت و تبیین موضوع شهادت طلبی بویژه در انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و... هستند. از طرف دیگر اگر چه دورکیم کاملا منکر ابعاد روانشناختی نیست اما چون ریشه پدیده‌های اجتماعی را در محیط اجتماعی می‌جوید نه در نهاد و درون انسانها، نظریه او از تفسیر بعد فردی شهادت طلبی که ما از آن به شهادت «خودانگیخته» [57] تعبیر می‌کنیم، ناتوان است.

دیدگاه مرتن‌

مرتن برخی از اصول جامعه‌شناسی کارکردی را بازنگری نمود. او به کارکردهای آشکار و کارکردهای پنهان کنشها اشاره می‌کند. کارکرد آشکار همان کارکرد اصلی و عینی است که با فلسفه وجودی یک کار مرتبط است مثلا در کالونیسم کارکرد آشکار رستگاری اخروی بود اما کارکرد ضمنی آن بوجود آمدن پدیده سرمایه‌داری بود که یک کارکرد پنهان محسوب می‌شود. هر یک از این دو می‌توانند کارکرد مثبت و هم منفی داشته باشند. براساس این تفکر، شهادت طلبی هم کارکردهای آشکار دارد و هم کارکردهای پنهان. مرتن کوشید با ابتکار خود، جامعه‌شناسی کارکردی کلاسیک را از بحران حفظ کند و با شرایط روز تطبیق دهد. بینش او منطبق بر نظم گرایی بود اما در عین حال به ساختار نیز توجه می‌کرد. مشخصه ساختار گرایان توجه فراوان به رابطه‌ها و