جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 64

بودند. اگر چه در پرتو انقلاب اسلامی و شعارهای ضد امپریالیستی آن شعارهای مارکسیسی علیه امپریالیسم کم جاذبه شده است و با افول نظام کمونیستی شوروی، دیگر آن شور و هیجان گذشته برای از جان گذشتگی و دفاع از آرمانهای مارکسیستی، پرطرفدار نیست. بهرحال، مارکسیسم و سوسیالیسم اگر چه در تحقق آرمانها و شعارهای پرجاذبه و پرهیجان و پرطمطراق خود به خاطر ضعف مبانی و شالوده‌های نظری خود کاملا موفق نبودند اما موجبات حرکت گروههایی از مردم مستضعف جهان که در زیر سلطه و استثمار بودند، را فراهم نمود. نقش سوسیالیسم در تحرکات و تحولات دهه‌های گذشته در مبارزه سرمایه‌داری و مقابله با انحصارات و انحرافات آن و در نتیجه تربیت هزاران هزار افراد جان برکف در این طریق غیرقابل انکار است.

دیدگاه «تفهمی» (تفسیرگرایی)

جامعه‌شناسان پوزیتیویست (اثبات‌گرا) معتقد بودند که بوسیله قواعد و قوانین جهان شمول، می‌توان رفتارهای انسانی و پدیده‌های اجتماعی را تبیین و کنترل و پیش‌بینی کرد. آنها همچنین معتقد بودند تفاوت چندانی بین رفتارهای انسانی و دیگر حوادث و پدیده‌های طبیعی مشاهده نمی‌شود. اما تفسیر گرایان اعتقاد داشتند موضوع جامعه‌شناسی با سایر علوم متفاوت است زیرا جامعه‌شناسی با انسانهایی مواجه است که خلاقیت، تفسیرگری و انگیزش از ویژگیهای آنهاست. گاهی اهل تسلیم و سازش و حفظ نظم و گاهی اهل خشونت و شورش و انقلاب می‌شوند. عوامل تعیین کننده رفتار انسانی فقط شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیست بلکه انگیزه‌ها، نیتها و تفسیرهای کنشگران نیز هستند. از نظر آنها هم باید به عینیات توجه کرد و هم به ذهنیات. هم باید به ظاهر توجه کرد و هم به باطن و فهم کنشگر از موضوع. فهم، ادراک و تفسیری که کنشگر از یک موضوع دارد ما را به سوی چشم انداز دیگری از روش درک ارتباطات اجتماعی رهنمون می‌سازد که «هرمنوتیک» نام دارد.

شلایر ماخر، دیلتای، گادامر، هایدگر و... از کسانی بودند که به غنای این موضوع افزودند: از نظر آنها هرمنوتیک فهم و ادراک معانی است. شلایر ماخر بدنبال آن بود که در حوزه فهم و تفسیر و درک متن، قوانین و قواعد کلی تفسیر را کشف نماید.

دیلتای موضوع را از فهم و درک متن به صورت نوشتار تعمیم داد و موضوع «هنرمنوتیک» را به تفسیر و فهم در حوزه علوم انسانی و اجتماعی نیز منتقل نمود. او