جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 68

انواع کنش از نظر ماکس وبر

انواع کنش‌ها: عقلانی معطوف به هدف، هدف: عقلانی، وسیله: عقلانی، شناخت کنشگر: براساس برنامه‌ریزی و شناخت کافی کنشگر و هدف

انواع کنش‌ها: عقلانی معطوف به ارزش، هدف: ارزش، وسیله: عقلانی، شناخت کنشگر: براساس احترام خاص کنشگر به یک ارزش یا افتخار عمومی

انواع کنش‌ها: عاطفی یا انفعالی، هدف: - وسیله: - شناخت کنشگر: براساس خلق و خوی روانی و وجدانی

انواع کنش‌ها: سنتی، هدف: جزء عادات فرهنگی، وسیله: جزء عادات، شناخت کنشگر: براساس عاداتی که جزء طبیعت فرهنگی کنشگر است.

4- کنش «سنتی»: [69] اساس این کنش اطاعت ناخودآگاه از سنتها و رسوم رایج است. محاسبه اهداف و وسیله و راههای وصول به آن براساس قداست و اعتبار سنتهای قطعی و دائمی فرض نمودن رفتارها و ارزشهای گذشتگان است. در واقع این کنش با عنایت به عاداتی شکل می‌گیرد که در طبیعت و هندسه فرهنگی کنشگر وجود دارد. بنابراین از نظر وبر کنش یا عقلانی است یا غیرعقلانی. کنشهای معطوف به هدف و معطوف به ارزش عقلانی هستند و کنشهای سنتی و عاطفی غیرعقلانی محسوب می‌شوند. البته ممکن است در جهان واقع ترکیبی از اینها نیز مطرح باشد.

مسئله جالب توجه دیگر در اندیشه وبر توجه به موضوع انواع «اقتدار» [70] است. او سه نوع اقتدار را مطرح کرد:

1- اقتدار قانونی (عقلایی): از نظر او این اقتدار مشخصه جوامع عقلانی و جدید است و ریشه در قواعد غیرشخصی و معقول دارد. مشروعیت این اقتدار مبتنی بر اعتبار قوانین و قراردادها است.

2- اقتدار کاریزماتیک یا فرهمندانه: این اقتدار براساس جذابیت رهبرانی استوار است که ویژگیهای قهرمانانه و مذهبی و اخلاقی فوق‌العاده دارند. در این تقسیم‌بندی نیز او به نمونه‌های آرمانی توجه کرد و البته می‌دانست که در عالم واقع معمولا ترکیبی از انواع اقتدار حاکم است.

3- اقتدار سنتی: مشروعیت این اقتدار ریشه در تقدس سنتها دارد و بر این اساس آنچه