جامعه شناسی شهادت طلبی و انگیزه‌های شهیدان صفحه 73

می‌دانستند و در پی جلب سود یا دفع ضرر در زندگی دنیوی نبودند. و البته چنین مواردی فقط در تاریخ زندگی پیامبران بزرگ و مصلحان و رهبران مذهبی مسبوق به سابقه است.

دیدگاه وبر بویژه تحلیل تمایلات و رفتارهای افراد براساس ارزشهای فرهنگی و دینی بسیار جالب است. او معتقد است مرگ و زندگی ملتها را باید در فرهنگ آنها جستجو کرد. ولی جای تعجب اینجاست آن کسانی که معتقدند رنسانس غرب ریشه در اخلاق پروتستانی دارد با این حال می‌خواهند فرهنگ شهادت طلبی را در کشورهایی دیگر، از زاویه ارزشهای فرهنگی خود مورد قضاوت قرار دهند و این موضوع باعث می‌شود که یا در تحلیل پدیده‌های فرهنگی دیگر کشورها دچار تناقض شوند و یا به تحریف حقایق فرهنگی دیگران بپردازند.

دیدگاه مبادله‌

اساس این نظریه بر مبنای این است که انگیزه‌های رفتارهای انسانی براساس نفع طلبی، خودخواهی و کسب سود بیشتر است. تفسیر سودانگارانه و اقتصادی از کنشهای انسانی ریشه‌ای دیرینه دارد. عده‌ای از سودانگاران از جمله جرمی بنتام معتقدند رفتار بشر براساس تقدم لذت و خوشی بر رنج و سختی و بر مبنای انگیزه کسب حداکثر فایده و سود شکل می‌گیرد. البته بعضی از اقتصاددانان کلاسیک چون آدام اسمیت انگیزه رفتار انسانها را در ابتدا به دست آوردن تایید و اعتبار اجتماعی و در مرحله بعدی سود اقتصادی می‌دانند. فکر مبادله در جامعه‌شناسی نیز مانند اقتصاد دارای سابقه است با این تفاوت که در «نظریه جدید مبادله جنبه‌های غیرمادی و مادی مبادله را با هم در نظر می‌گیرد.» [71] .

نظریات مبادله جدید به تبادل کالاهای ارزشمند ملموس و غیرملموس مادی یا فرامادی به عنوان مبنای نظم اجتماعی تاکید می‌ورزد. مثلا محبت و تایید و اعتبار اجتماعی بعنوان یک کالای اجتماعی و پول و غذا بعنوان یک کالای اقتصادی هستند. نظریه مبادله یک دیدگاه فردگرایانه به شمار می‌رود و انسان را تا حد زیادی دارای آزادی و اراده در انجام رفتارهای خود می‌داند، هر فرد سعی می‌کند با اختیار وارد معامله‌ای شود که تامین کننده منافع و مقاصد او باشد و در غیر این صورت وارد مبادله نمی‌شود. بنابراین مبادله‌ای ادامه می‌یابد و مورد رضایت طرفین است که هر دو طرف سود ببرند. برای هر