- پیش گفتار 3
- بخش اول: کلیات 8
- اشاره 8
- الف) بررسی مفاهیم اساسی پژوهش 9
- اشاره 9
- طرح و تعریف موضوع 9
- علت انتخاب موضوع 10
- اهمیت آزادی 10
- پیشینه بحث درباره آزادی 11
- پرسش های پژوهش 14
- روش پژوهش 15
- منابع پژوهش 15
- مهم ترین فرضیه های پژوهش 15
- اشاره 16
- اشاره 16
- الف) دین در لغت 16
- ب) پیش نیازهای پژوهش 16
- 1. تعریف دین 16
- ب) دین در اصطلاح 18
- اشاره 22
- الف) آزادی در لغت 22
- 2. تعریف آزادی 22
- ب) آزادی در اصطلاح 28
- اشاره 28
- یک _ تعریف مفاهیم انتزاعی 30
- دو _ ابهام در تعریف آزادی 32
- سه _ تعریف آزادی در مکتب های فکری 33
- نتیجه 44
- 3. جایگاه آزادی 45
- اشاره 45
- الف) جایگاه آزادی در اندیشه لیبرالیسم 46
- ب) قلمرو آزادی لیبرالی 48
- ج) نقد و بررسی نظریه لیبرالیسم در زمینه آزادی 50
- د) هدف بودن آزادی در لیبرالیسم 54
- ه) جهان بینی الهی و مادی 58
- و) مقایسه آزادی در اسلام و لیبرالیسم 61
- اشاره 64
- 4. پیوند دین و آزادی 64
- الف) رابطه دین داری و آزادی 66
- ب) خداباوری و آزادی 70
- اشاره 77
- 5. مبنا و جایگاه آزادی در اسلام 77
- 1. اختیار و اراده آزاد 86
- اشاره 86
- مبانی آزادی در کلام اسلامی 86
- 3. آزمایش و ابتلا 87
- 2. تکلیف و مسئولیت 87
- 5. خلقت و فطرت 88
- مبانی آزادی در فقه اسلامی 88
- اشاره 88
- 4. خلافت الهی 88
- 1. حرمت بندگی 89
- 3. حرمت اطاعت از ستم کار 89
- 2. حرمت ذلت 89
- 5. وجوب دفاع از حقوق خود 90
- 4. وجوب دفاع از ستم دیده 90
- بخش دوم: آزادی عقیده 91
- اشاره 91
- تعریف و دسته بندی عقیده 92
- تفاوت اندیشه و عقیده 94
- جایگاه آزادی عقیده در قرآن 98
- اشاره 105
- آزادی عقیده در سیره پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله 105
- 1. اجبار نکردن افراد برای ایمان آوردن 106
- 2. آزادی کافران و مشرکان 107
- محدوده آزادی عقیده 111
- آزادی عقیده و حکم جهاد 115
- ارتداد در لغت 119
- آزادی عقیده و ارتداد 119
- ارتداد در فقه اسلامی 120
- حکم مرتد و آزادی 122
- اشاره 128
- بخش سوم: آزادی بیان 128
- تعریف بیان 129
- اهمیت و ضرورت آزادی بیان 130
- 1. آزادی بیان برای مسلمانان 135
- اشاره 135
- اشاره 135
- آزادی بیان در قرآن 135
- الف) امر به معروف و نهی از منکر 135
- ب) مشورت 136
- ج) نصیحت و خیرخواهی 138
- د) نهی از کتمان حق 140
- اشاره 141
- 2. آزادی بیان برای غیرمسلمانان 141
- الف) جدال احسن 141
- ب) گزینش بهترین 142
- ج) برهان طلبی 143
- د) نقل آرا و نظر مخالفان 144
- اشاره 145
- آزادی بیان در سیره معصومان 145
- 1. سیره پیامبراکرم صلی الله علیه و آله 146
- 2. سیره امام علی علیه السلام 147
- 3. دیگر امامان معصوم 148
- اشاره 151
- قلمرو آزادی بیان 151
- 1. ممنوعیت توهین به مقدسات 152
- 2. ممنوعیت هتک افراد 153
- 3. ممنوعیت افشای اسرار و شایعه پراکنی و وجوب دفاع از حیثیت نظام 154
- 4. ممنوعیت توطئه 156
- اشاره 158
- بخش چهارم: آزادی رفتار 158
- رفتار در لغت و اصطلاح 159
- قلمرو آزادی رفتار 162
- آزادی رفتار از دیدگاه اسلام 166
- اشاره 166
- 1. قرآن 167
- 2. حدیث 168
- نتیجه بحث 170
- بخش پنجم: آزادی اخلاقی و معنوی 172
- اهمیت و جایگاه آزادی معنوی 172
- اشاره 172
- آزادی اخلاقی و معنوی در اسلام 178
- مبانی آزادی معنوی و اخلاقی در اسلام 184
- 1. اعتقاد به توحید 184
- اشاره 184
- 2. اعتقاد به نبوت 185
- 3. اعتقاد به معاد 186
- 4. کرامت انسانی 187
- آزادی معنوی و اخلاقی در غرب 189
- نسبی یا مطلق بودن اخلاق 193
- نسبی بودن اخلاق در غرب 196
- نتیجه آزادی اخلاقی در اسلام 199
- اشاره 206
- بخش ششم: آزادی اقتصادی 206
- تعریف نظام اقتصادی در اسلام 207
- مبانی فلسفی نظام اقتصادی در اسلام 209
- اهداف نظام اقتصادی در اسلام 213
- گستره آزادی اقتصادی در اسلام 218
- تأثیر حدود آزادی بر حق تصرف مالکانه 221
- حق مالکیت خصوصی 222
- آزادی مصرف در نظام اقتصاد اسلامی 234
- محدودیت های آزادی اقتصادی 238
- بخش هفتم: آزادی سیاسی 243
- تعریف آزادی سیاسی 243
- اشاره 243
- آزادی سیاسی در نظام ولایی 246
- 1. خلافت الهی 253
- مبانی آزادی سیاسی 253
- اشاره 253
- 2. امامت و رهبری 254
- 3. ستم زدایی و استکبارستیزی 255
- 4. آزادی همراه با مسئولیت و حق انتخاب 256
- پایه های آزادی سیاسی 259
- 1. حق آگاهی 259
- اشاره 259
- 2. نظارت 260
- 3. شکایت 264
- 4. ارشاد 265
- 5. مشورت 266
- 6. رعایت حقوق و مصالح مردم 267
- پی آمدهای آزادی سیاسی 271
- اشاره 271
- 1. مشارکت مردمی 272
- 2. گرایش مردم به دین 274
- 3. جلب رضایت مردم و افزایش کارآمدی نظام سیاسی 276
- 1. آیا قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به آزادی توجه دارد؟ 279
- بخش هشتم: پاسخ به پرسش هایی درباره آزادی 279
- اشاره 279
- 2. قلمرو آزادی در کلام بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران چگونه ترسیم شده است؟ 281
- 3. دیدگاه امام خمینی رحمه الله درباره آزادی بیان چیست؟ 285
- 4. قلمرو آزادی اجتماعات سیاسی و احزاب از نظر امام خمینی رحمه الله چیست؟ 289
- 5. قلمرو آزادی در کلام مقام معظم رهبری چگونه ترسیم شده است؟ 292
- 6. آزادی در غرب بر چه پایه هایی استوار است و پی آمدهای منفی آن چیست؟ 297
- 7. آزادی در اسلام بر چه پایه ای بنا نهاده شده است؟ 298
- 8. تفاوت دیدگاه اسلام با مکتب های دیگر درباره آزادی چیست؟ 300
- 9. قلمرو آزادی اقتصادی را در نظام اقتصادی اسلام تبیین کنید؟ 301
- 10. اگر خداوند به صورت تکوینی به انسان آزادی داده است، چرا آن را با دین و شرع محدود می کند؟ 303
- 11. آزادی اندیشه و بیان در گسترش اندیشه دینی چه نقشی دارند و دین برای اندیشه ها، چه حدودی تبیین کرده است؟ 309
- 12. بین حدود آزادی در اسلام و غرب چه تفاوتی وجود دارد؟ 318
- 13. آزادی و اختیار مطلق برای چه کسی ممکن است؟ 321
- 14. تعیین حدود آزادی در اختیار چه کسی است؟ 323
- 15. آیا مفهوم آزادی در معارف اسلامی وجود دارد یا اینکه غرب، خاستگاه آزادی است؟ 324
- 16. آیا در اسلام، آزادی های فردی پذیرفته شده است تا انسان بتواند در برآوردن هوس ها، غرایز و آرزوهایش آزاد باشد؟ 330
- 17. آیا آزادی با عبودیت و تکلیف ناسازگار است؟ 332
- 18. آیا می توان به «تساهل دینی» یا «آزادی دینی» معتقد بود؟ 338
- 19. آیا آزادی نامحدود ممکن است؟ 344
- 20. آیا اسلام به آزادی اندیشه در هر زمینه و موضوعی قائل است؟ 348
- 21. میان ارتداد و آزادی عقیده چه رابطه ای می بینید؟ 349
- 22. آیا ضمانت های بیرونی می تواند از حریم آزادی دفاع کند؟ درونی شدن ضمانت اجرای آزادی چگونه امکان پذیر است؟ دین چگونه می تواند ضامن درونی مناسبی برای آزادی باشد؟ 354
- اشاره 358
- اشاره 358
- 1. تعریف آزادی 358
- اصول و آموزه های اسلامی 358
- بخش نهم: رسانه و بهره گیری از نتایج و آموزه های اسلامی درباره آزادی 358
- 2. دین و آزادی 361
- 4. آزادی اندیشه 363
- 5. آزادی قلم و بیان 364
- 6. آزادی عقیده 365
- 7. آزادی اقتصادی 366
- 8. آزادی سیاسی 367
- 9. آزادی اخلاقی و معنوی 369
- 10. قلمرو آزادی 370
- دست آوردهای پژوهش 372
- کتاب نامه 391
دیباچه
می دانیم که تاریخ، آوردگاه اندیشه های متفاوت و میدان زورآزمایی مکتب های گوناگون است و ویژگی برجسته انسان نیز اندیشیدن و خردورزی او است. در میدان تضارب اندیشه ها، این دین مداران دل سوز هستند که از سر اخلاص و تعهد، برای حمایت از اندیشه های دینی و تفسیر شایسته و بایسته از ساحت دین کوشیده اند. آنان با شورآفرینی و تشویق دیگران به تکاپو و تلاش در این راستا، امید به آینده ای زیبا و سرشار از ایمان به مبدأ اعلی را نوید داده و انسان ها را از ناامیدی، دل مردگی و ایستایی رهانیده اند.
پاسداری از ساحت آموزه های دین در گردونه فتنه های گوناگون و در پیش گرفتن حق گویی، حق جویی و حق مداری بسیار دشوار است. در این میان، تنها مرزداران هوشیارند که می توانند با تفسیر درست دین و تبیین شایسته آموزه های مکتبی، دین را در برابر هجوم فرهنگ ستیزان و تزویرگران بیمه کنند. مرکز پژوهش های اسلامی با هدف بهره گیری از زلال اندیشه اسلامی می کوشد از خرمن اندیشمندان دینی، ره توشه معرفت برچیند و باروبنه کمال و تعالی بربندد. در تحقق این مهم، پژوهش پیش رو با هدف تبیین دقیق قلمرو آزادی در اسلام و نیز