- پیش گفتار 3
- بخش اول: کلیات 9
- اشاره 9
- معنای لغوی عفت 10
- فصل اول: مفاهیم و تعریف ها 10
- اشاره 10
- مفهوم اصطلاحی عفت 11
- شَرَه (آزمندی) 13
- خمودی (سستی و ضعف) 14
- 1 _ ازدواج 16
- فصل دوم: کاربرد عفت در قرآن 16
- 2 _ زنان سالخورده 16
- اشاره 16
- 3 _ درباره ثروتمندان 17
- 4 _ درباره تهی دستان 17
- نکته ها 18
- الف) اهمیت زبان و بیان در قرآن 19
- اشاره 19
- فصل سوم: نقش کلیدی زبان در فرهنگ قرآن و احادیث 19
- ب) زبان، کلید خیر و شرّ 20
- ج) اختلاف زبان با نهاد آدمی 22
- اشاره 23
- د) نقش زبان در قرآن 23
- 1 _ ذکر بسم اللّه هنگام ذبح 24
- 2 _ زبان و نقش داوری 25
- 4 _ زبان و شفاعت و نجات جان 26
- 3 _ زبان و از هم پاشیدن خانواده 26
- 5 _ زبان و حبط اعمال 27
- 6 _ زبان و خطر سقوط در پرتگاه ها 28
- 7 _ زبان و پیام رسانی 28
- 8 _ زبان و ابزار تعلیم و تعلّم 29
- معنای ترکیبی عفت کلام 29
- اشاره 30
- بخش دوم: ادب در تبیین معارف قرآنی 30
- فصل اول: مفاهیم و تعریف ها 31
- اشاره 31
- الف) معنای لغوی و اصطلاحی ادب 31
- ب) مفهوم ادب الهی 32
- د) مفهوم ادب الهی 33
- ج) مفهوم معارف قرآن 33
- 1 _ توحید 34
- فصل دوم: ادب الهی در تبیین اصول عقاید 34
- اشاره 34
- اشاره 34
- الف) ادب الهی در توحید 34
- اشاره 35
- ب) آیات قرآن در ردّ پندارهای جاهلانه 35
- معنای ترکیبی عفت کلام 36
- اشاره 40
- 2 _ نبوت 40
- ج) نگاهی به ویژگی های انبیا در قرآن 41
- ب) نگاهی به جایگاه انبیا در عهدین 41
- الف) پیامبران و ناسزاگویی به آنان 41
- د) ادب گفتار انبیا 44
- اشاره 44
- 1) ادب گفتار انبیا در پیشگاه خداوند 45
- 2) ادب گفتار انبیا با مردم 47
- 3 _ معاد 52
- فصل سوم: ادب الهی در تبیین معارف اخلاقی 56
- اهمیت و جایگاه اخلاق در اسلام 56
- اشاره 56
- تعریف اخلاق 57
- الف) اعجاز بیانی قرآن در تبیین احکام 58
- ب) علّت کاربرد کنایه 58
- اشاره 58
- اشاره 58
- ادب الهی در تبیین احکام 58
- 2 _ سنت الهی در جهت فطرت انسانی 59
- 1 _ نفرت داشتن از سرشت عمل 59
- 3 _ پستی ذاتی عمل 60
- د) کنایه ها در قرآن 61
- اشاره 61
- ج) مفهوم کنایه 61
- کنایه یا تصریح در واژه «الرفث» 63
- کنایه یا تصریح در واژه «فرج» 66
- اشاره 67
- 1 _ چرا تعبیر «کَواعِبَ اَتْرابا» در قرآن به کار رفته است؟ 67
- دو پرسش 67
- 2 _ چرا خداوند، عالمانِ بی عمل یهود را به حیوان ها مَثَل زده است؟ 69
- اشاره 69
- 1. معنای ادب 70
- 2. شهرت حیوانات در میان ملّت ها 71
- 3. تمثیل یا بیان حقایق در قالب هنر 72
- اشاره 76
- بخش سوم: نقش قرآن در اصلاح گفتار 76
- اشاره 77
- 1 _ پیش گامی قرآن در اصلاح گفتار 77
- اشاره 77
- فصل اول: نقش قرآن در اصلاح گفتار 77
- فهرست آفت های سخن در قرآن1 80
- 2 _ شناخت آسیب های گفتار 81
- اشاره 81
- اشاره 81
- الف) کذب (دروغ) 81
- 2. بهتان 82
- 1. افترا 82
- 4. خرق 83
- 3. افک 83
- اشاره 84
- 5. اختلاق 84
- ب) سُخریّه و استهزا 84
- تفسیر «اللّه یستهزی ء بهم» 86
- ج) سبّ 88
- اشاره 88
- 1. قذف 90
- 2. لعن 90
- 3. فحش 92
- مفهوم سب در قرآن 92
- یک اشکال و پاسخ آن 94
- روایت هایی درباره سب انبیا 97
- فرمان تاریخی امام خمینی رحمه الله در قتل سلمان رشدی 98
- الف) کشته در راه خدا را مُرده نخوانید! 99
- 3 _ اصلاح تعبیرها 99
- اشاره 99
- ب) بگویید اسلام آوردیم نه ایمان! 100
- ج) گفتن «ان شاء اللّه » و تکیه به اراده خدا 101
- د) تحریف سخنان دیگران ممنوع! 102
- 4 _ شناسایی دردها و طرح گفتار درمانی 104
- الف) نگرانی از نداشتن گواه و شاهد 104
- اشاره 104
- ب) تقیه 105
- ج) فریاد حق خواهی مظلوم 106
- 5 _ روش درست سخن گفتن 107
- اشاره 107
- الف) قول میسور 108
- ب) قول بلیغ 108
- ج) قول سدید 109
- د) قول لیّن 110
- 6 _ آفرینی الگو 111
- اشاره 114
- بخش چهارم: همراه با برنامه سازان 114
- رسانه و معارف قرآنی 115
- گسترده ترین رسانه گروهی 115
- عرضه کردن عملکردهای رسانه به قرآن 116
- الگوهای قرآنی در رسانه 117
- الف) به تصویر کشیدن آشنایی و خواستگاری دو جوان 117
- اشاره 117
- ب) حفظ عفت و حیا در گفت و گوی زنان و مردان در فیلم ها 118
- عفت کلام و نقش رسانه 119
- 1 _ عفت کلام و اصلاح برنامه ها و نظارت بر آن ها 119
- اشاره 119
- اشاره 121
- الف) خانواده و رسانه 121
- پیشنهادهای برنامه ای 121
- اشاره 121
- 2 _ هدایت افکار عمومی 121
- 1. ساخت برنامه ای با عنوان «عفت کلام در خانواده» 122
- 2. بررسی پرونده های دادگاه ها 123
- 3. برنامه های سیره و زندگانی 123
- 4. نمایش چگونگی عرضه کردن رفتارهای اجتماعی به قرآن 125
- 5. تجسیم بخشیدن صفات نکوهیده و ملموس ساختن زشتی آن ها 126
- 6. توجه بزرگ ترها به گفتارشان در خانواده 127
- ب) مدرسه و رسانه 128
- اشاره 130
- ج) دانشگاه و رسانه 130
- ماجرای اول 131
- ماجرای دوم 132
- ماجرای سوم 133
- پخش برنامه های کارشناسی 135
- معرفی کتاب هایی درباره عفت کلام 137
- کتاب نامه 141
هرگاه میان این قوه های نفسانی، درگیری و کشمکش به وجود آید، و از فرمان بری عقل سرپیچی کنند و بر آن غالب آیند، انسان نیز در شهوت همچون چارپایان و در غضب مانند درندگان و در وهم همانند شیطان خواهد شد.
بنابراین، قوه شهویه، اگر در همه خواسته های خود مانند خواهش های خورد و خوراک، خواهش های جنسی، مال و جاه دوستی و زینت و تجمل گرایی از عقل فرمان بری کند و در کارهایش بر اساس معیارهای عقلی گام بر دارد، فضیلت «عفت» به دست می آید. این همان حد وسط و اعتدال قوه شهویه است و انحراف از حد وسط (عفت) موجب دو رذیلت: شَرَه (آزمندی) و خُمودی (ضعف و سستی)(1) می گردد.
شَرَه (آزمندی)
شَرَه (آزمندی)
افراط در قوه شهوت را «شَرَه» گویند که عبارت است از گسیختگی و فرو رفتن در لذات شهوانی؛ این که انسان در امور شهوانی مانند: شهوت های خورد و خوراک و جنسی و مال و جاه و زینت از قوه شهویه پیروی کند. معنای ویژه این اصطلاح بیشتر به پیروی انسان در شهوت شکم و شهوت جنسی اشاره دارد.
منظور عالمان اخلاق از «شَرَه» همان معنای ویژه آن است. راه اعتدال در شهوت شکم این است که انسان در فسادهای حرص و زیاده روی در شهوت های شکمی بیاندیشد که چگونه موجب خواری و از دست دادن شخصیت انسانی و ضعف هوش و کودنی و نادانی و دچار شدن به انواع بیماری ها می شود؟ راه اعتدال شهوت جنسی نیز، یاد آوری پی آمدهای خطرناک آن است که به از میان رفتن قوه جنسی، اختلال در قوه اندیشیدن و فساد و تباهی عقل می انجامد. هم چنین با کنترل گرسنگی و
1- معراج السعاده، ص 217 به بعد؛ علم اخلاق اسلامی، ج 2، ص 9 به بعد.