عفت کلام در قرآن صفحه 22

است که منظور از این دو تعبیر، سنجش گفتار و ژرف نگری در بیان است. نکته مهمی که در این دو حدیث به چشم می خورد، هماهنگی و رابطه تنگاتنگ میان زبان و عقل و اندیشه است. این نوع هماهنگی را در رفتار و روش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و امامان معصوم علیهم السلام می توان دید.

قرآن در وصف پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم می فرماید:

فَبِما رَحْمَهٍ مِنَ اللّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک... . (آل عمران: 159)

از پرتو رحمت الهی در برابر آن ها نرم (و مهربان) شدی و اگر خشن و سنگ دل بودی، از اطراف تو پراکنده می شدند.

این آیه هم خشونت در کلام (فظّ) و هم سنگ دلی (غلیظ القلب) را از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نفی می کند.(1) این چنین، پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در پرتو رحمت الهی دارای منشی بزرگوار(2) می باشد.

ج) اختلاف زبان با نهاد آدمی

ج) اختلاف زبان با نهاد آدمی

گاهی هماهنگی و موازنه میان بیان و اندیشه به هم می خورد؛ یعنی زبان از اظهار آن چه در درون است، خودداری می ورزد و بر خلاف واقعیت درونی گزارش می دهد؛ انسان با پوشاندن اندیشه یا در جهت ثبات حق است و یا در باطل پافشاری می کند. قرآن رفتار گروه نخست را اجازه می دهد و می فرماید:

مَنْ کَفَرَ بِاللّهِ مِنْ بَعْدِ إیمانِهِ إِلاّ مَنْ أُکْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنُّ بِاْلإیمانِ وَ لکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْرًا فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللّهِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ. (نحل: 106)