عفت کلام در قرآن صفحه 62

نمونه هایی از این روش می پردازیم.

قرآن کریم برای برپا داشتن نماز آدابی را در نظر گرفته است. ورود به نماز باید با طهارت و وضو باشد و در صورت وجود مانع، تیمم را جایز می شمارد.

«اگر بیمار یا مسافر باشید، یا یکی از شما از قضای حاجت آمده یا با زنان تماس گرفته، و آب برای غسل یا وضو نیابید، با خاک پاکی تیمّم کنید!» (مائده: 6)

در این آیه دو تعبیر، ادب قرآنی را نمایان می سازد؛ زیرا از قضای حاجت به «إِنْ جاءَ اَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الغائِطِ؛ اگر یکی از شما از محل گودی آمد» تعبیر شده است.

درباره معنای غائط گفته اند: مکان گودی بوده است که بادیه نشینان و اهالی روستاها برای رفع حاجت خود به دور از چشم مردم، به آنجا می رفتند؛ این واژه امروزه به دلیل کاربرد زیاد آن به صورت اصطلاح عرفی در آمده است.(1)

در این آیه، نهایت ابهام در معرفی مخاطبان آیه، با تعبیر (احدٌ منکم) برای رعایت ادب به کار رفته است. هم چنین (لامستم النساء) کنایه از نزدیکی با زنان است. از ابن عباس در این باره نقل شده است:

المُلامَسَهُ: النَکاحُ و لکنّ اللّهَ یُکَنّی و یَعِفُّ؛(2)

ملامسه به معنای نکاح (نزدیکی با زنان) است، ولی خداوند به کنایه صحبت می کند و به این گونه واژه ها تصریح نمی کند.