- پیش گفتار 3
- بخش اول: کلیات 9
- اشاره 9
- معنای لغوی عفت 10
- فصل اول: مفاهیم و تعریف ها 10
- اشاره 10
- مفهوم اصطلاحی عفت 11
- شَرَه (آزمندی) 13
- خمودی (سستی و ضعف) 14
- 2 _ زنان سالخورده 16
- فصل دوم: کاربرد عفت در قرآن 16
- 1 _ ازدواج 16
- اشاره 16
- 3 _ درباره ثروتمندان 17
- 4 _ درباره تهی دستان 17
- نکته ها 18
- الف) اهمیت زبان و بیان در قرآن 19
- اشاره 19
- فصل سوم: نقش کلیدی زبان در فرهنگ قرآن و احادیث 19
- ب) زبان، کلید خیر و شرّ 20
- ج) اختلاف زبان با نهاد آدمی 22
- د) نقش زبان در قرآن 23
- اشاره 23
- 1 _ ذکر بسم اللّه هنگام ذبح 24
- 2 _ زبان و نقش داوری 25
- 4 _ زبان و شفاعت و نجات جان 26
- 3 _ زبان و از هم پاشیدن خانواده 26
- 5 _ زبان و حبط اعمال 27
- 6 _ زبان و خطر سقوط در پرتگاه ها 28
- 7 _ زبان و پیام رسانی 28
- 8 _ زبان و ابزار تعلیم و تعلّم 29
- معنای ترکیبی عفت کلام 29
- بخش دوم: ادب در تبیین معارف قرآنی 30
- اشاره 30
- الف) معنای لغوی و اصطلاحی ادب 31
- اشاره 31
- فصل اول: مفاهیم و تعریف ها 31
- ب) مفهوم ادب الهی 32
- د) مفهوم ادب الهی 33
- ج) مفهوم معارف قرآن 33
- الف) ادب الهی در توحید 34
- 1 _ توحید 34
- فصل دوم: ادب الهی در تبیین اصول عقاید 34
- اشاره 34
- اشاره 34
- اشاره 35
- ب) آیات قرآن در ردّ پندارهای جاهلانه 35
- معنای ترکیبی عفت کلام 36
- 2 _ نبوت 40
- اشاره 40
- ج) نگاهی به ویژگی های انبیا در قرآن 41
- ب) نگاهی به جایگاه انبیا در عهدین 41
- الف) پیامبران و ناسزاگویی به آنان 41
- اشاره 44
- د) ادب گفتار انبیا 44
- 1) ادب گفتار انبیا در پیشگاه خداوند 45
- 2) ادب گفتار انبیا با مردم 47
- 3 _ معاد 52
- فصل سوم: ادب الهی در تبیین معارف اخلاقی 56
- اهمیت و جایگاه اخلاق در اسلام 56
- اشاره 56
- تعریف اخلاق 57
- ادب الهی در تبیین احکام 58
- اشاره 58
- اشاره 58
- ب) علّت کاربرد کنایه 58
- الف) اعجاز بیانی قرآن در تبیین احکام 58
- 1 _ نفرت داشتن از سرشت عمل 59
- 2 _ سنت الهی در جهت فطرت انسانی 59
- 3 _ پستی ذاتی عمل 60
- ج) مفهوم کنایه 61
- اشاره 61
- د) کنایه ها در قرآن 61
- کنایه یا تصریح در واژه «الرفث» 63
- کنایه یا تصریح در واژه «فرج» 66
- دو پرسش 67
- 1 _ چرا تعبیر «کَواعِبَ اَتْرابا» در قرآن به کار رفته است؟ 67
- اشاره 67
- 2 _ چرا خداوند، عالمانِ بی عمل یهود را به حیوان ها مَثَل زده است؟ 69
- اشاره 69
- 1. معنای ادب 70
- 2. شهرت حیوانات در میان ملّت ها 71
- 3. تمثیل یا بیان حقایق در قالب هنر 72
- اشاره 76
- بخش سوم: نقش قرآن در اصلاح گفتار 76
- فصل اول: نقش قرآن در اصلاح گفتار 77
- 1 _ پیش گامی قرآن در اصلاح گفتار 77
- اشاره 77
- اشاره 77
- فهرست آفت های سخن در قرآن1 80
- 2 _ شناخت آسیب های گفتار 81
- اشاره 81
- الف) کذب (دروغ) 81
- اشاره 81
- 1. افترا 82
- 2. بهتان 82
- 3. افک 83
- 4. خرق 83
- 5. اختلاق 84
- ب) سُخریّه و استهزا 84
- اشاره 84
- تفسیر «اللّه یستهزی ء بهم» 86
- اشاره 88
- ج) سبّ 88
- 1. قذف 90
- 2. لعن 90
- مفهوم سب در قرآن 92
- 3. فحش 92
- یک اشکال و پاسخ آن 94
- روایت هایی درباره سب انبیا 97
- فرمان تاریخی امام خمینی رحمه الله در قتل سلمان رشدی 98
- الف) کشته در راه خدا را مُرده نخوانید! 99
- 3 _ اصلاح تعبیرها 99
- اشاره 99
- ب) بگویید اسلام آوردیم نه ایمان! 100
- ج) گفتن «ان شاء اللّه » و تکیه به اراده خدا 101
- د) تحریف سخنان دیگران ممنوع! 102
- 4 _ شناسایی دردها و طرح گفتار درمانی 104
- الف) نگرانی از نداشتن گواه و شاهد 104
- اشاره 104
- ب) تقیه 105
- ج) فریاد حق خواهی مظلوم 106
- اشاره 107
- 5 _ روش درست سخن گفتن 107
- الف) قول میسور 108
- ب) قول بلیغ 108
- ج) قول سدید 109
- د) قول لیّن 110
- 6 _ آفرینی الگو 111
- اشاره 114
- بخش چهارم: همراه با برنامه سازان 114
- رسانه و معارف قرآنی 115
- گسترده ترین رسانه گروهی 115
- عرضه کردن عملکردهای رسانه به قرآن 116
- الف) به تصویر کشیدن آشنایی و خواستگاری دو جوان 117
- الگوهای قرآنی در رسانه 117
- اشاره 117
- ب) حفظ عفت و حیا در گفت و گوی زنان و مردان در فیلم ها 118
- اشاره 119
- عفت کلام و نقش رسانه 119
- 1 _ عفت کلام و اصلاح برنامه ها و نظارت بر آن ها 119
- الف) خانواده و رسانه 121
- اشاره 121
- 2 _ هدایت افکار عمومی 121
- اشاره 121
- پیشنهادهای برنامه ای 121
- 1. ساخت برنامه ای با عنوان «عفت کلام در خانواده» 122
- 3. برنامه های سیره و زندگانی 123
- 2. بررسی پرونده های دادگاه ها 123
- 4. نمایش چگونگی عرضه کردن رفتارهای اجتماعی به قرآن 125
- 5. تجسیم بخشیدن صفات نکوهیده و ملموس ساختن زشتی آن ها 126
- 6. توجه بزرگ ترها به گفتارشان در خانواده 127
- ب) مدرسه و رسانه 128
- ج) دانشگاه و رسانه 130
- اشاره 130
- ماجرای اول 131
- ماجرای دوم 132
- ماجرای سوم 133
- پخش برنامه های کارشناسی 135
- معرفی کتاب هایی درباره عفت کلام 137
- کتاب نامه 141
آن ها که هرگاه مصیبتی به ایشان رسد، می گویند: «ما از آن خداییم، و به سوی او باز می گردیم!
این ها، دو نمونه از آیات قرآنی بود، که پس از نزول، در درون جامعه، انسان ها خود را به پیروی از ادب و اخلاق آن ملزم دانستند، تا جایی که عالمان و دانشمندان دینی واژگان قرآنی را در گفت و گوی های درسی و نگارش کتاب به کار برده اند. برای نمونه، فقیهان، در بیان برخی مسایل احکام از اصطلاح هایی مانند غائط، دخول، لمس و... استفاده می کنند و حتی در عرف هم چنین به کار می برند که این ناشی از تأثیرپذیری عمیق از فرهنگ قرآن است.
پس یکی از مصداق های تناقض نداشتن قرآن(1) این نکته است که قرآن در بیان معارف، خود به آدابی که ما را بدان سفارش می کند، پای بند است و در این زمینه، هیچ گونه اختلافی در قرآن دیده نمی شود.
موارد چندی از آسیب شناسی سخن در قرآن هست که بحث درباره همه آن ها نیازمند کتاب جداگانه ای است. در این بخش، درباره برخی از آسیب ها و آفت های سخن که نیازمند تبیین هستند، اشاره می کنیم و آدرس برخی دیگر از آیاتی را که درباره آفت های سخن است، می آوریم. هم چنین در بخش آخر کتاب، بعضی از کتاب های اخلاقی و حدیثی را درباره موضوع پژوهش، معرفی می کنیم.
فهرست آفت های سخن در قرآن1
فهرست آفت های سخن در قرآن(2)
آفت های سخن در قرآن بدین قرار است:
1- «لا یأتیه الباطل من بین یدیه و لا مِن خلفهِ تنزیل من حکیم حمید؛ [قرآن کتابی است] که هیچ گونه باطلی، نه از پیش رو و نه از پشت سر، به سراغ آن نمی آید؛ زیرا از سوی خداوند حکیم و ستوده نازل شده است» فصلت، 42.
2- به ترتیب موضوع نک: 1 نحل، 116. (2) تحریم، 3. (3) اسراء، 23. (4) قصص، (55) 5_ (مجادله، 9 و 10). 6_ (حجرات، 2 و لقمان، 19). 7_ بقره، (68، 69 و 70). 8_ بقره، (13). 9_ هُمَزه، (1) 10_ حجرات، (11) 11_ حجرات، (12) 12_ نساء، (117) و مائده، 77. 13_ بقره، (264).