عفت کلام در قرآن صفحه 89

موجب خواری و اهانت شود، سب گویند».(1)

از تعریفی که از فحش ارایه شده است، این گونه بر می آید که «فحش» جزو «سب» است. برای مثال، در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است:

شخصی یهودی بر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم وارد شد؛ در حالی که عایشه نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بود. گفت: «السام علیکم» پیامبر در جواب فرمود: «علیک». پس یکی دیگر از همراهان آن یهودی آمد و آن گونه گفت که اولی گفته بود؛ در جواب همان شنید. به همین ترتیب، سومی وارد شد، همان گفت و شنود انجام شد. در این هنگام، عایشه خشمناک شد و گفت: «عَلَیکَ السامُ و الغَضَبُ و اللعنهُ یا مَعَشَرَ الیهودِ، یا اخوَهَ القِرَدَهِ و الخَنازِیر». رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم به عایشه فرمود: «یا عایشه! انّ الفحش لو کان ممثّلا لکان مثال سوء...؛ ای عایشه! اگر فحش به صورت تصویری نمایان می شد، بد شکلی داشت».(2)

در کیمیای سعادت آمده است:

بدان که بیش ترین فحش اندر آن بود که از مباشرت عبارت های زشت کند. چنان که عادت اهل فساد بود و دشنام آن بود که کسی را بدان نسبت کند. و بدان که چنان که حدیث مباشرت به کنایت باید گفت تا فحش نبود، اندر هر چه زشت بود، هم اشارت باید کرد و صریح نباید گفت و نام زنان صریح نباید گفت، بلکه «پردگیان» باید گفت و کسی را که علتی زشت بود؛ چون بواسیر و برص و غیر آن، آن را «بیماری» باید گفت؛ و ادب اندر چنین الفاظ نگاه باید داشت که این نیز نوعی از فحش است.(3)

پس روشن شد که سبّ مفهومی عام دارد که شامل قذف، لعن، و فحش می شود و هر یک از آن ها به خاطر دارا بودن مفهومی ویژه و

1- بحارالانوار، ج 75، ص 160.
2- الاصول من الکافی، ج 2، ص 648 .
3- ابوحامد امام محمد غزّالی، کیمیای سعادت، انتشارات علمی و فرهنگی به کوشش حسین خدیو جم، ج 2، ص 71، چ 3، 1364.