عفت کلام در قرآن صفحه 93

زشت» آمده است و توصیف شتم به وجیع این معنا را به فحش (به معنای سخن بسیار زشت) نزدیک کرده است. هم چنان که با کنار هم گذاردن تفسیری که از راغب اصفهانی آوردیم، و حدیثی که از امام کاظم علیه السلام نقل شد، این معنا به دست می آید.

چرا در این آیه از فحش به معبودان، به سبّ تعبیر شده است؟ پاسخ این پرسش را با توجه به بیان تفسیر نمونه بررسی می کنیم.

در تفسیر نمونه پس از این بیان که آموزه ها و معارف اسلام منطقی و استدلالی است نه اجباری، می نویسد: قرآن آشکارا از دشنام بت های مشرکان نهی می کند و رعایت اصول ادب و عفت و نزاکت در بیان را حتّی در برابر خرافی ترین و بدترین آیین ها لازم می شمارد. دلیل این موضوع روشن است؛ زیرا با دشنام و ناسزا نمی توان کسی را از مسیر غلط باز داشت، بلکه برعکس، تعصب شدید آمیخته با نادانی که در این گونه افراد است، سبب می شود که لج کنند و در آیین باطل خود راسخ تر گردند.(1)

با این تفسیر و با توجه به معنایی که در سبّ (قطع و بریدن) نهفته است، می توان پاسخ گفت که اساسا با سبّ و دشنام نمی توان کسی را تنبیه کرد. این کار موجب گستاخ شدن طرف مقابل می شود. هم چنین، دشنام مسلمانان به مشرکان موجب قطع رابطه آنان می شود و دیگر امیدی به مسلمان شدن مشرکان نخواهد ماند. در مقابل مشرکان نیز دست به مقابله به مثل می زنند و زمینه قطع رابطه خود را با پروردگار و مسلمانان فراهم می سازند. این عمل آنان، هم امید اسلام آوردن را از میان می برد و هم بر لجاجت آنان می افزاید. در نتیجه مسلمانان نمی توانند آن گونه که