گوهر قدسی معرفت صفحه 150

می دانستند که این ویژگی در بسیاری از احادیث ضعیف به اصطلاح متأخّرین موجود بوده است.

نکته مهمّی که بزرگان علما بر آن تصریح کرده اند اینکه اصطلاح متأخّرین با غمض عین و ندیده گرفتن قرائن و ضمائم خارجیّه احادیث است، در حالی که آنچه قدما در حکم به صحّت حدیث بر آن استناد می کردند، نوعاً قرائن خارجیّه ای بوده که اطمینان به صدور خبر از معصوم علیه السلام برای ایشان می آورده است. مثلاً اگر حدیثی در چند اصل از اصول اربعمائه که مشهور و متداول بین اصحاب ائمه علیهم السلام بوده، آمده باشد، از نظر قدما که به آن اصول دسترسی داشتند صحیح محسوب می شده، در حالی که چه بسا در اصطلاح متأخّرین ضعیف یا مجهول تلقّی گردد.

علّت اختلاف نظر قدما و متأخّرین درباره حدیث صحیح

علّت اختلاف نظر بین قدما و متأخّرین این است که قدما به دلیل نزدیک بودن به زمان حضور ائمّه علیهم السلام به منابع دست اوّل حدیثی که اصحاب ائمه علیهم السلام بدون واسطه از ایشان شنیده و ضبط نموده بودند، دسترسی داشتند و احادیثی که در کتاب هایشان آورده اند مستقیماً از آنها نقل کرده اند. این منابع دست اوّل همان است که در اصطلاح علم الحدیث «اصول» نامیده می شود.

اصل در اصطلاح علمای حدیث مجموعه ای از روایات است که راوی بلاواسطه از لسان امام علیه السلام شنیده و ضبط نموده باشد... یا مراد به اصل، مجرّد کلام امام علیه السلام است در مقابل کتاب و مصنّف