گوهر قدسی معرفت صفحه 164

است، ولی در آن زمان که چنین روشی مرسوم بوده نیز ذکر مشایخ اجازه برای اثبات اعتبار احادیث در صورتی که خود کتاب در اختیار ناقل بوده ضرورت نداشته است و به همین دلیل قدما خود را مقیّد به ذکر سند که در واقع طریق آنها به اصل موردنظر بوده، نمی دانستند.

نزد متأخّرین که آن اصول را در اختیار نداشتند، این طرق به عنوان سندهای احادیث تلقی شده و همان طوری که قبلاً بیان شد، تقسیم احادیث به اقسام چهارگانه بدون در نظر گرفتن مآخذ و منابع اوّلیه آنها و قرائتی که برای قدما وجود داشته، انجام گرفته است. و همین باعث شده تا بسیاری از احادیث صحیح نزد قدما، عنوان ضعیف یا مجهول پیدا کنند، امّا این ضعف یا جهالت نسبت به بعضی از روات همان طور که به تفصیل بیان شد، به معنای عدم اعتبار آن نزد متأخّرین نیست. چون ایشان خود به این مطلب اذعان دارند که قرائن یقین آور نزد قدما، اکنون موجود نیست و اعتماد گذشتگان بدون دلیل و مدرک نمی باشد.

باید دانست که بسیاری از احادیث ضعیف طبق اصطلاح متأخّرین در شمار احادیث صحیح به عقیده قدمای امامیّه است. زیرا آنان ملاک صحّت را وثوق و اعتماد به صدور حدیث از معصوم علیه السلام می دانستند و چنانکه گفتیم پاره ای از احادیث ضعیف (قسم چهارم) مورد اعتماد پیشوایان علم حدیث بوده همان طور که اعراض قدما خود از موجبات ضعف حدیث بوده است اگرچه جهات ضعف در آن مشهود نباشد. زیرا اصطلاح متأخّرین با غمض عین و ندیده گرفتن قرائن و ضمائم خارجیّه است. از اینرو