گوهر قدسی معرفت صفحه 43

هم به خاطر انجام ندادن آن فعل اختیاری که به حکم عقل باید انجام می داد و هم نتیجه اش که محرومیت از هدایت خدا بوده، زیرا که مقدّمه آن اختیاری بوده است.

با توجّه به آنچه درباره تکوینی بودن امر هدایت بیان شد، صُنع خدا بودن آن کاملاً روشن به نظر می رسد. برای تکمیل این بحث به دو نکته دیگر باید توجّه کنیم:

هدایت؛ فضل خدا

یکی اینکه وقتی گفته می شود امر هدایت به دست خداست یعنی اینکه او از سر حرّیت و مطابق با آنچه می پسندد، هرکس را که بخواهد هدایت می کند. هیچ عاملی جز خواست خدا در این مسأله مدخلیّت ندارد و چیزی هدایت کردن را بر خداوند واجب نمی سازد. به تعبیر دیگر هدایت هیچ کس بر خدا ضرورت ندارد. چون هیچ کس بر او حقّی ندارد.

بنابراین کسانی که مورد هدایت الهی قرار می گیرند صرفاً مرهون لطف و فضل او هستند نه اینکه استحقاقی برای این کار داشته باشند. پس از آنها هم که هدایت نمی شوند حقّی ضایع نشده و ظلمی در مورد آنها نرفته است و صرفاً از یک فضلی محروم شده اند و محروم کردن خدا کسی را از فضل خود، ظلم نمی باشد. به تعبیر دقیق تر هدایت خدا از باب عدل او نیست تا هدایت نکردن ظلم محسوب شود.