علم و معرفت امام صفحه 2

1- ر.ک: تفتازانی، شرح المقاصد، ج5، ص236 و مقدمه ابن خلدون، ص192 و علامه حلی مناهج الیقین فی اصول الدین، ص439.

2- ر.ک: ابوالحسن اشعری، الابانهْ، ص77 و علی بن حزم اندلسی، الفصل فی الملل و الاهواء والنحل، ج4، ص87 و عبدالکریم شهرستانی، نهایهْ الاقدام، ص479.

3- تفتازانی، شرح المقاصد، ج5، ص237 و قوشجی، شرح الهیات تجریر، ص107.

4- غزالی، الاقتصاد، ص147.

ماوردی متوفای 458 ه- .ق، می نویسد: «اگر امامت واجب نبود، صحابه در سقیفه بر سر تعیین شخص امام، نزاع نمی کردند لکن نزاع کرده اند پس اصل امامت واجب بوده است. بنابراین تا اصل «ضرورت امامت» مسلم گرفته نشود، به این نمی رسد که چه کسی خلیفه و امام باشد و اگر امامت از اساس واجب نبود و یا اینکه اختلافی بود، دیگر جایی برای نزاع اصحاب در اینکه امامت وظیفه چه کسی باشد باقی نمی ماند. در حالی که هیچ کس ادعا نکرد که امامت اصلاً واجب نیست، بنابراین معلوم می شود که در اصل «ضرورت وجوب امامت» هیچ اختلافی نبوده است(1).

امام فخر رازی می نویسد: نصب امام موجب دفع ضرر از نفس است و دفع ضرر از نفس، واجب است، پس نصب امام واجب است. ایشان معتقد است که دفع ضرر نفس از ضروریات است و انجام این ضروری، بدون وجود امام میسر نخواهد بود. همه عقلای عالم دفع ضرر از نفس را لازم دانسته و همه انبیاء و رسل و امم و ادیان نیز بر آن تأکید دارند. بنابراین نباید تردید روا داشت که نصب امام واجب است(2).

به استناد آیه {أطیعُوا اللهَ وَأطیعُوا الرَّسُولَ وَ اُولِی اْلأمْرِ مِنْکُمْ} و همچنین حدیث «من مات ولم یعرف امام زمانه. مات میته الجاهلیه»(3)

شناخت،تعیین و انتخاب امام شرعاً واجب است و از آنجا که معرفت فرع بر تعیین مصداق آن است باید گفت به اقتضای این آیه و حدیث، تعیین و انتخاب امام واجب است(4).

اکنون که همه اعتراف دارند وجود و نصب امام واجب است چه جوابی برای عدم تمسک و پیروی نکردن به اصل اصیل و رکن اساسی امامت در بین امت اسلام وجود دارد؟ در این مورد اعتراف امام محمد غزالی را یادآور می شویم، وی می نویسد: