- پیشگفتار 1
- بخش یکم: کلیات 3
- اشاره 3
- أ. تاریخچۀ تعارض علم و دین در غرب 6
- ب . مقصود از تعارض چیست؟ 9
- ج. اقسام تعارض علم و دین 10
- اشاره 12
- بخش دوم: زمینه ها و علل تعارض 12
- أ. زمینه های روان شناختی 13
- فصل اول 13
- اشاره 13
- شواهد و مثال ها 15
- أ. برخوردهای جاهلانۀ کاچینی 15
- ب- ماه عسل گالیله با دو پاپ 16
- ج- خصوصیات روانی و اخلاق گالیله 18
- د. برخوردهای شتاب زده کلیسا با نظریه های علمی 20
- ه- . ارزش گذاری بر اساس شخصیت ها و وابستگی ها 20
- و- برخوردهای تند و تکفیر آمیز کلیساییان 22
- ب. اسلام و زمینه های روان شناختی تعارض 23
- اشاره 26
- أ. زمینه های جامعه شناختی 26
- فصل دوم 26
- أ. قدرت طلبی عناصر ضد دین و علم 28
- شواهد و دلایل تاریخی 28
- ب- تحریف نامه های گالیله 30
- جمع بندی و نتیجه گیری 32
- ب - ایجاد توهم تعارض به وسیله ناآگاهان و مغرضان 34
- ج - جو ناسالم برای بیان نظرها و انتقاد 35
- ب - اسلام و زمینه های جامعه شناختی تعارض 37
- فصل سوم 39
- اشاره 39
- أ. علل و زمینه های موجود در کشیشان مسیحی 39
- 1. عدم آشنایی کشیشان با پیشرفت های علوم تجربی 39
- 2. نشناختن هدف های اصیل دین و تعصب برخی از کشیشان دون پایه 42
- 3. جمود بر ظاهر الفاظ کتاب مقدس 43
- 3. عدم تمایز بین دین و برداشت های شخصی از آن. (سوء برداشت از دین) 47
- 5. انحصاری کردن فهم و تفسیر کتاب مقدس و قطعی پنداشتن آن ها 49
- 6. اصل مسلم دینی پنداشتن دستگاه فلسفی ارسطویی 52
- 7. پذیرش نظریه های علمی به عنوان بخشی از دین و قطعی پنداشتن آن ها 55
- 8. علاقه متکلمان و مدافعان عقاید دینی به اظهار نظر دربارۀ نظریه های علمی 57
- ب - روحانیت اسلام و علل و زمینه های تعارض 58
- اشاره 65
- فصل چهارم 65
- علل و زمینه های موجود در دانشمندان علوم تجربی 65
- 1. عدم آشنایی با حقایق دین (سوء تعبیر دینی و غفلت از حقیقت دین) 66
- 2. قطعی و واقع نما پنداشتن نظریه های علمی و اصرار در تحمیل آن ها بر دین 68
- 3. نتیجه گیری عقیدتی از نظریه های علمی و دخالت در تفسیر کتاب مقدس 71
- اشاره 71
- أ. دخالت گالیله در تفسیر کتاب مقدس. 73
- ب. دخالت دانشمندان علوم تجربی در کلام (قطعی انگاشتن نظریۀ تکامل و نتایج کلامی از آن گرفتن) 75
- 4. علاقۀ دانشمندان علوم تجربی به ارائۀ نظام های متافیزیکی فراگیر 78
- 5. خارج شدن دانش تجربی از دست افراد متعهد، با ایمان و دلسوز 80
- 6. علوم تجربی را تنها راه رسیدن به حقیقت پنداشتن 83
- 1. عدم تمایز حوزه ها و قلمرو علم و دین 86
- أ. نارسایی های موجود در حوزه های پژوهشی علم و دین 86
- اشاره 86
- فصل پنجم 86
- 2. راه یابی خرافات در دین 88
- 3. عدم تعادل بین روش قیاسی و تجربی در علوم 93
- 4. جدا نکردن ضروریات دین از غیر آن 96
- 5. کمبود تفسیرهای صحیح، ساده و متنوع از متون مقدس وعقاید دینی 98
- 6. عدم تعادل در توجه به دنیا و آخرت 100
- 7. عدم تمایز بین نص، ظاهر و تأویل در تفسیر کتاب مقدس 101
- 8. تصویر نادرست از خداوند 102
- 9. ضعف دستگاه فلسفی غرب 104
- ب. اسلام و نارسایی حوزه های پژوهشی علم و دین 105
- بخش سوم: رهیافت ها 111
- اشاره 111
- أ. راهکارهای جلوگیری از تعارض علم و دین 112
- ب. اشاره ای به علم و دین در اسلام 114
8. تصویر نادرست از خداوند
در میان دانشمندان غرب، بیش از همه، نیوتن خدای رخنه پوش را باور داشت. با پیشرفت علم، لاپلاس نادرستی این دیدگاه را آشکار کرد و آنگاه آگوست کنت، جامعه شناس معروف، به اساس دین یورش برد. نیوتن نقش خداوند در تعادل منظومۀ شمسی را حیاتی و پیوسته می دانست و هر مطلب مهمی را که تبیین علمی نداشت، به خدا نسبت می داد. پس از کشف مجهولات علمی منظومه شمسی، لاپلاس گفت:
من نیازی به آن فرضیه [دخالت مداوم خداوند] ندارم. (1)
آنگاه آگوست کنت راه لاپلاس را ادامه داد و گفت:
علم، پدر کائنات را از شغل خود منفصل و او را به محل انزوا سوق داد. با پیشرفت علم تعداد خدایان کم می شود. (2)
این برخوردها نتیجۀ تصویر نادرست مسیحیت قرون وسطا از خدا بود. آنگاه پروردگار را در عرض علل طبیعی و مسؤول کارهایی که علت آن ناشناخته است، معرفی می کردند. بدین سبب، با کشف علل طبیعی، خدا را بی کار و بازنشسته پنداشتند و علم جانشین مذهب شد.
استاد شهید مطهری نیز تصویر نادرست کلیساییان از خداوند را سب تعارض دانش و دین در غرب می داند:
1- (1) . ایان باربور: همان، صص 51 - 52
2- (2) . مطهری، استاد مرتضی: علل گرایش به مادی گری، ص 76.