- پیشگفتار 1
- اشاره 3
- بخش یکم: کلیات 3
- أ. تاریخچۀ تعارض علم و دین در غرب 6
- ب . مقصود از تعارض چیست؟ 9
- ج. اقسام تعارض علم و دین 10
- بخش دوم: زمینه ها و علل تعارض 12
- اشاره 12
- أ. زمینه های روان شناختی 13
- فصل اول 13
- اشاره 13
- أ. برخوردهای جاهلانۀ کاچینی 15
- شواهد و مثال ها 15
- ب- ماه عسل گالیله با دو پاپ 16
- ج- خصوصیات روانی و اخلاق گالیله 18
- ه- . ارزش گذاری بر اساس شخصیت ها و وابستگی ها 20
- د. برخوردهای شتاب زده کلیسا با نظریه های علمی 20
- و- برخوردهای تند و تکفیر آمیز کلیساییان 22
- ب. اسلام و زمینه های روان شناختی تعارض 23
- فصل دوم 26
- أ. زمینه های جامعه شناختی 26
- اشاره 26
- أ. قدرت طلبی عناصر ضد دین و علم 28
- شواهد و دلایل تاریخی 28
- ب- تحریف نامه های گالیله 30
- جمع بندی و نتیجه گیری 32
- ب - ایجاد توهم تعارض به وسیله ناآگاهان و مغرضان 34
- ج - جو ناسالم برای بیان نظرها و انتقاد 35
- ب - اسلام و زمینه های جامعه شناختی تعارض 37
- اشاره 39
- فصل سوم 39
- 1. عدم آشنایی کشیشان با پیشرفت های علوم تجربی 39
- أ. علل و زمینه های موجود در کشیشان مسیحی 39
- 2. نشناختن هدف های اصیل دین و تعصب برخی از کشیشان دون پایه 42
- 3. جمود بر ظاهر الفاظ کتاب مقدس 43
- 3. عدم تمایز بین دین و برداشت های شخصی از آن. (سوء برداشت از دین) 47
- 5. انحصاری کردن فهم و تفسیر کتاب مقدس و قطعی پنداشتن آن ها 49
- 6. اصل مسلم دینی پنداشتن دستگاه فلسفی ارسطویی 52
- 7. پذیرش نظریه های علمی به عنوان بخشی از دین و قطعی پنداشتن آن ها 55
- 8. علاقه متکلمان و مدافعان عقاید دینی به اظهار نظر دربارۀ نظریه های علمی 57
- ب - روحانیت اسلام و علل و زمینه های تعارض 58
- علل و زمینه های موجود در دانشمندان علوم تجربی 65
- اشاره 65
- فصل چهارم 65
- 1. عدم آشنایی با حقایق دین (سوء تعبیر دینی و غفلت از حقیقت دین) 66
- 2. قطعی و واقع نما پنداشتن نظریه های علمی و اصرار در تحمیل آن ها بر دین 68
- 3. نتیجه گیری عقیدتی از نظریه های علمی و دخالت در تفسیر کتاب مقدس 71
- اشاره 71
- أ. دخالت گالیله در تفسیر کتاب مقدس. 73
- ب. دخالت دانشمندان علوم تجربی در کلام (قطعی انگاشتن نظریۀ تکامل و نتایج کلامی از آن گرفتن) 75
- 4. علاقۀ دانشمندان علوم تجربی به ارائۀ نظام های متافیزیکی فراگیر 78
- 5. خارج شدن دانش تجربی از دست افراد متعهد، با ایمان و دلسوز 80
- 6. علوم تجربی را تنها راه رسیدن به حقیقت پنداشتن 83
- فصل پنجم 86
- 1. عدم تمایز حوزه ها و قلمرو علم و دین 86
- أ. نارسایی های موجود در حوزه های پژوهشی علم و دین 86
- اشاره 86
- 2. راه یابی خرافات در دین 88
- 3. عدم تعادل بین روش قیاسی و تجربی در علوم 93
- 4. جدا نکردن ضروریات دین از غیر آن 96
- 5. کمبود تفسیرهای صحیح، ساده و متنوع از متون مقدس وعقاید دینی 98
- 6. عدم تعادل در توجه به دنیا و آخرت 100
- 7. عدم تمایز بین نص، ظاهر و تأویل در تفسیر کتاب مقدس 101
- 8. تصویر نادرست از خداوند 102
- 9. ضعف دستگاه فلسفی غرب 104
- ب. اسلام و نارسایی حوزه های پژوهشی علم و دین 105
- بخش سوم: رهیافت ها 111
- اشاره 111
- أ. راهکارهای جلوگیری از تعارض علم و دین 112
- ب. اشاره ای به علم و دین در اسلام 114
که راه هر گونه بیان نظر و انتقادپذیری بسته می شود.
در تعارضات علم و دین، به ویژه در قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم میلادی، یعنی در جریان درگیری دانشمندان دینی با گالیله، عوامل اجتماعی زیر به روشنی دیده می شود:
1. قدرت طلبی عناصر دین و علم. (1)
2. ایجاد توهم تعارض به وسلۀ افراد مغرض و جاهل.
3. فقدان جو سالم علمی، برای بیان نظرها و انتقادهای منصفانه.
1- (1) . ویل دورانت،مورخ معروف، در کتاب «تاریخ تمدن» با عنوان «ایتالیا در مبارزه بر سر قدرت» به بررسی عصر گالیله (1558 - 1648. م) می پردازد. او پس از بیان خارج شدن انگلستان، هلند و کشورهای اسکاندیناوی از سلطۀ پاپ های کلیسای رُم در اثر رنسانس (جنبش اصلاح دینی پروتستان)، یادآوری می کند که روی کار آمدن چند پاپ قدرتمند مثل پیوس پنجم (1561) و گرگوریس سیزدهم، ولیچه پرتنی (1558 - 1590) و اوربانوس هشتم، سبب تقویت قدرت کلیسای روم شد. به گونه ای که حتی الیزابت، ملکه انگلستان را تکفیر کردند، به شارل نهم، پادشاه فرانسه فرمان نبرد دادند، با ترکان عثمانی جنگیدند و آن ها را به صورت مقطعی شکست دادند. در این دوره، قدرت پاپ ها اوج گرفت، به طوری که علیه برخی کشورها لشکرکشی کردند. در همین دوره، گالیله به مخالفت با کلیسا پرداخت و روشن است که حمایت برخی از حکومت ها از گالیله بی دلیل نبود، بلکه از نهضت اصلاحی پروتستان، این بزرگ ترین ضربه بر پیکر کلیسا بود که می توانست قدرت را در اروپا به سود پادشاهان تعدیل کند. دورانت، ویل؛ تاریخ تمدن،ج 7، صص 264 - 285، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، چاپ اول، سازمان انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، تهران، 1368.