- پیشگفتار 1
- بخش یکم: کلیات 3
- اشاره 3
- أ. تاریخچۀ تعارض علم و دین در غرب 6
- ب . مقصود از تعارض چیست؟ 9
- ج. اقسام تعارض علم و دین 10
- اشاره 12
- بخش دوم: زمینه ها و علل تعارض 12
- فصل اول 13
- أ. زمینه های روان شناختی 13
- اشاره 13
- أ. برخوردهای جاهلانۀ کاچینی 15
- شواهد و مثال ها 15
- ب- ماه عسل گالیله با دو پاپ 16
- ج- خصوصیات روانی و اخلاق گالیله 18
- د. برخوردهای شتاب زده کلیسا با نظریه های علمی 20
- ه- . ارزش گذاری بر اساس شخصیت ها و وابستگی ها 20
- و- برخوردهای تند و تکفیر آمیز کلیساییان 22
- ب. اسلام و زمینه های روان شناختی تعارض 23
- اشاره 26
- فصل دوم 26
- أ. زمینه های جامعه شناختی 26
- أ. قدرت طلبی عناصر ضد دین و علم 28
- شواهد و دلایل تاریخی 28
- ب- تحریف نامه های گالیله 30
- جمع بندی و نتیجه گیری 32
- ب - ایجاد توهم تعارض به وسیله ناآگاهان و مغرضان 34
- ج - جو ناسالم برای بیان نظرها و انتقاد 35
- ب - اسلام و زمینه های جامعه شناختی تعارض 37
- فصل سوم 39
- أ. علل و زمینه های موجود در کشیشان مسیحی 39
- 1. عدم آشنایی کشیشان با پیشرفت های علوم تجربی 39
- اشاره 39
- 2. نشناختن هدف های اصیل دین و تعصب برخی از کشیشان دون پایه 42
- 3. جمود بر ظاهر الفاظ کتاب مقدس 43
- 3. عدم تمایز بین دین و برداشت های شخصی از آن. (سوء برداشت از دین) 47
- 5. انحصاری کردن فهم و تفسیر کتاب مقدس و قطعی پنداشتن آن ها 49
- 6. اصل مسلم دینی پنداشتن دستگاه فلسفی ارسطویی 52
- 7. پذیرش نظریه های علمی به عنوان بخشی از دین و قطعی پنداشتن آن ها 55
- 8. علاقه متکلمان و مدافعان عقاید دینی به اظهار نظر دربارۀ نظریه های علمی 57
- ب - روحانیت اسلام و علل و زمینه های تعارض 58
- اشاره 65
- فصل چهارم 65
- علل و زمینه های موجود در دانشمندان علوم تجربی 65
- 1. عدم آشنایی با حقایق دین (سوء تعبیر دینی و غفلت از حقیقت دین) 66
- 2. قطعی و واقع نما پنداشتن نظریه های علمی و اصرار در تحمیل آن ها بر دین 68
- 3. نتیجه گیری عقیدتی از نظریه های علمی و دخالت در تفسیر کتاب مقدس 71
- اشاره 71
- أ. دخالت گالیله در تفسیر کتاب مقدس. 73
- ب. دخالت دانشمندان علوم تجربی در کلام (قطعی انگاشتن نظریۀ تکامل و نتایج کلامی از آن گرفتن) 75
- 4. علاقۀ دانشمندان علوم تجربی به ارائۀ نظام های متافیزیکی فراگیر 78
- 5. خارج شدن دانش تجربی از دست افراد متعهد، با ایمان و دلسوز 80
- 6. علوم تجربی را تنها راه رسیدن به حقیقت پنداشتن 83
- 1. عدم تمایز حوزه ها و قلمرو علم و دین 86
- اشاره 86
- أ. نارسایی های موجود در حوزه های پژوهشی علم و دین 86
- فصل پنجم 86
- 2. راه یابی خرافات در دین 88
- 3. عدم تعادل بین روش قیاسی و تجربی در علوم 93
- 4. جدا نکردن ضروریات دین از غیر آن 96
- 5. کمبود تفسیرهای صحیح، ساده و متنوع از متون مقدس وعقاید دینی 98
- 6. عدم تعادل در توجه به دنیا و آخرت 100
- 7. عدم تمایز بین نص، ظاهر و تأویل در تفسیر کتاب مقدس 101
- 8. تصویر نادرست از خداوند 102
- 9. ضعف دستگاه فلسفی غرب 104
- ب. اسلام و نارسایی حوزه های پژوهشی علم و دین 105
- بخش سوم: رهیافت ها 111
- اشاره 111
- أ. راهکارهای جلوگیری از تعارض علم و دین 112
- ب. اشاره ای به علم و دین در اسلام 114
و تغییر ناپذیر است و حتی ممکن است آن ها را واقع نما تصور کند و نتیجه بگیرد که می تواند با نصوص دینی در تعارض افتد. در حالی که اگر کسی در فضای علمی نیمۀ دوم قرن بیستم قرار گیرد و با نظریۀ ابطال پذیری (1) آشنا باشد، می داند که تئوری های علمی، افسانه های مفیدی هستند که فقط جنبه ابزاری و کاربردی دارند و قادر نیستند با نصوص دینی معارضه جدی کنند.
البته در مورد ماهیت علم، بین فیلسوفان علم اختلاف نظرهایی وجود دارد.
ج - امکان توجیه گفتارهای وحیانی صحیح و تحریف نشده با برخی از نظریه های علمی رقیب.
هنگامی که ظاهر گزاره های دینی با یک نظریۀ علمی متعارض می نماید، این توجیه های علمی کارساز و راه گشاست.
در جهان مسیحیت گاه عدم آشنایی کشیشان با نظریه های نوین علمی، سبب پیدایش زمینه های تعارض علم و دین شده است و دین داران،دانشمندان علوم تجربی یا نظریه های آنها را آماج تیرهای اتهام قرار دادند. در حالی که با شناخت دقیق نظریات علمی، امکان رفع تعارض وجود داشته است. برای مثال گالیله در دادگاه به «انهدام اساس
1- (1) . کارل ریموند پوپر (Popper) متولد 1903 در اتریش که از سال 1946 در انگلستان مستقر شد. برخی او را بزرگ ترین فیلسوف علم در قرن بیستم دانسته اند. منطق اکتشافات علمی و حدس ها و ابطال ها از آثار معروف او شمرده می شود.