- پیشگفتار 1
- اشاره 3
- بخش یکم: کلیات 3
- أ. تاریخچۀ تعارض علم و دین در غرب 6
- ب . مقصود از تعارض چیست؟ 9
- ج. اقسام تعارض علم و دین 10
- اشاره 12
- بخش دوم: زمینه ها و علل تعارض 12
- فصل اول 13
- أ. زمینه های روان شناختی 13
- اشاره 13
- شواهد و مثال ها 15
- أ. برخوردهای جاهلانۀ کاچینی 15
- ب- ماه عسل گالیله با دو پاپ 16
- ج- خصوصیات روانی و اخلاق گالیله 18
- ه- . ارزش گذاری بر اساس شخصیت ها و وابستگی ها 20
- د. برخوردهای شتاب زده کلیسا با نظریه های علمی 20
- و- برخوردهای تند و تکفیر آمیز کلیساییان 22
- ب. اسلام و زمینه های روان شناختی تعارض 23
- فصل دوم 26
- اشاره 26
- أ. زمینه های جامعه شناختی 26
- أ. قدرت طلبی عناصر ضد دین و علم 28
- شواهد و دلایل تاریخی 28
- ب- تحریف نامه های گالیله 30
- جمع بندی و نتیجه گیری 32
- ب - ایجاد توهم تعارض به وسیله ناآگاهان و مغرضان 34
- ج - جو ناسالم برای بیان نظرها و انتقاد 35
- ب - اسلام و زمینه های جامعه شناختی تعارض 37
- أ. علل و زمینه های موجود در کشیشان مسیحی 39
- فصل سوم 39
- اشاره 39
- 1. عدم آشنایی کشیشان با پیشرفت های علوم تجربی 39
- 2. نشناختن هدف های اصیل دین و تعصب برخی از کشیشان دون پایه 42
- 3. جمود بر ظاهر الفاظ کتاب مقدس 43
- 3. عدم تمایز بین دین و برداشت های شخصی از آن. (سوء برداشت از دین) 47
- 5. انحصاری کردن فهم و تفسیر کتاب مقدس و قطعی پنداشتن آن ها 49
- 6. اصل مسلم دینی پنداشتن دستگاه فلسفی ارسطویی 52
- 7. پذیرش نظریه های علمی به عنوان بخشی از دین و قطعی پنداشتن آن ها 55
- 8. علاقه متکلمان و مدافعان عقاید دینی به اظهار نظر دربارۀ نظریه های علمی 57
- ب - روحانیت اسلام و علل و زمینه های تعارض 58
- فصل چهارم 65
- علل و زمینه های موجود در دانشمندان علوم تجربی 65
- اشاره 65
- 1. عدم آشنایی با حقایق دین (سوء تعبیر دینی و غفلت از حقیقت دین) 66
- 2. قطعی و واقع نما پنداشتن نظریه های علمی و اصرار در تحمیل آن ها بر دین 68
- 3. نتیجه گیری عقیدتی از نظریه های علمی و دخالت در تفسیر کتاب مقدس 71
- اشاره 71
- أ. دخالت گالیله در تفسیر کتاب مقدس. 73
- ب. دخالت دانشمندان علوم تجربی در کلام (قطعی انگاشتن نظریۀ تکامل و نتایج کلامی از آن گرفتن) 75
- 4. علاقۀ دانشمندان علوم تجربی به ارائۀ نظام های متافیزیکی فراگیر 78
- 5. خارج شدن دانش تجربی از دست افراد متعهد، با ایمان و دلسوز 80
- 6. علوم تجربی را تنها راه رسیدن به حقیقت پنداشتن 83
- أ. نارسایی های موجود در حوزه های پژوهشی علم و دین 86
- اشاره 86
- 1. عدم تمایز حوزه ها و قلمرو علم و دین 86
- فصل پنجم 86
- 2. راه یابی خرافات در دین 88
- 3. عدم تعادل بین روش قیاسی و تجربی در علوم 93
- 4. جدا نکردن ضروریات دین از غیر آن 96
- 5. کمبود تفسیرهای صحیح، ساده و متنوع از متون مقدس وعقاید دینی 98
- 6. عدم تعادل در توجه به دنیا و آخرت 100
- 7. عدم تمایز بین نص، ظاهر و تأویل در تفسیر کتاب مقدس 101
- 8. تصویر نادرست از خداوند 102
- 9. ضعف دستگاه فلسفی غرب 104
- ب. اسلام و نارسایی حوزه های پژوهشی علم و دین 105
- بخش سوم: رهیافت ها 111
- اشاره 111
- أ. راهکارهای جلوگیری از تعارض علم و دین 112
- ب. اشاره ای به علم و دین در اسلام 114
نفر منحصر دانست و سخن آن ها را تنها تفسیر درست دین و معیار پذیرش یا رد دست آوردهای علوم تجربی به شمار آورد، بلکه در این موارد لازم است نظرات همه متخصصان و احتمالات موجود در نظر گرفته شود و پیشرفت های جدید در حوزه های دیگر علمی (در آن بخشی که در رابطه با علوم دینی است) به کار گرفته شود تا بتوان فهم و تفسیر بهتری از کتاب مقدس ارائه کرد. این مطلب، یکی از عوامل پیشرفت در تحقیقات دینی و نوشته شدن تفاسیر جدید از کتب مقدس است.
غفلت از این امر، آثار زیانباری در پی دارد که تعارض علم و دین بخشی از آن است. پس یکی از علل تحقق پدیده ای به نام «تعارض علم و دین»، انحصار مفسران کتاب مقدس در گروهی خاص و معیار قرار گرفتن آرای آن ها در علوم دیگر است. برای مثال کشیشان مسیحی، در قرون وسطا، شورایی به نام «شورای ترانت» (1) داشتند که پذیرش نظرات آن شورا در مورد مسائل دینی لازم شمرده می شد. یکی از احکام شورای ترانت چنین بود:
تفسیر کتاب مقدس به صورتی که مخالفت با نظر موافق عمومی پدران روحانی باشد، ممنوع است. (2)
1- (1) . Coubcil of trnt نوزدهمین شورای دینی کلیسای کاتولیک رومی که در شهر ترانت ایتالیا، تشکیل گردید و وسیلۀ عمدی اصلاحات کاتولیکی بود
2- (2) . خوابگردها، ص 539.