- پیشگفتار 1
- اشاره 3
- بخش یکم: کلیات 3
- أ. تاریخچۀ تعارض علم و دین در غرب 6
- ب . مقصود از تعارض چیست؟ 9
- ج. اقسام تعارض علم و دین 10
- اشاره 12
- بخش دوم: زمینه ها و علل تعارض 12
- أ. زمینه های روان شناختی 13
- فصل اول 13
- اشاره 13
- شواهد و مثال ها 15
- أ. برخوردهای جاهلانۀ کاچینی 15
- ب- ماه عسل گالیله با دو پاپ 16
- ج- خصوصیات روانی و اخلاق گالیله 18
- د. برخوردهای شتاب زده کلیسا با نظریه های علمی 20
- ه- . ارزش گذاری بر اساس شخصیت ها و وابستگی ها 20
- و- برخوردهای تند و تکفیر آمیز کلیساییان 22
- ب. اسلام و زمینه های روان شناختی تعارض 23
- اشاره 26
- فصل دوم 26
- أ. زمینه های جامعه شناختی 26
- أ. قدرت طلبی عناصر ضد دین و علم 28
- شواهد و دلایل تاریخی 28
- ب- تحریف نامه های گالیله 30
- جمع بندی و نتیجه گیری 32
- ب - ایجاد توهم تعارض به وسیله ناآگاهان و مغرضان 34
- ج - جو ناسالم برای بیان نظرها و انتقاد 35
- ب - اسلام و زمینه های جامعه شناختی تعارض 37
- فصل سوم 39
- أ. علل و زمینه های موجود در کشیشان مسیحی 39
- اشاره 39
- 1. عدم آشنایی کشیشان با پیشرفت های علوم تجربی 39
- 2. نشناختن هدف های اصیل دین و تعصب برخی از کشیشان دون پایه 42
- 3. جمود بر ظاهر الفاظ کتاب مقدس 43
- 3. عدم تمایز بین دین و برداشت های شخصی از آن. (سوء برداشت از دین) 47
- 5. انحصاری کردن فهم و تفسیر کتاب مقدس و قطعی پنداشتن آن ها 49
- 6. اصل مسلم دینی پنداشتن دستگاه فلسفی ارسطویی 52
- 7. پذیرش نظریه های علمی به عنوان بخشی از دین و قطعی پنداشتن آن ها 55
- 8. علاقه متکلمان و مدافعان عقاید دینی به اظهار نظر دربارۀ نظریه های علمی 57
- ب - روحانیت اسلام و علل و زمینه های تعارض 58
- اشاره 65
- علل و زمینه های موجود در دانشمندان علوم تجربی 65
- فصل چهارم 65
- 1. عدم آشنایی با حقایق دین (سوء تعبیر دینی و غفلت از حقیقت دین) 66
- 2. قطعی و واقع نما پنداشتن نظریه های علمی و اصرار در تحمیل آن ها بر دین 68
- 3. نتیجه گیری عقیدتی از نظریه های علمی و دخالت در تفسیر کتاب مقدس 71
- اشاره 71
- أ. دخالت گالیله در تفسیر کتاب مقدس. 73
- ب. دخالت دانشمندان علوم تجربی در کلام (قطعی انگاشتن نظریۀ تکامل و نتایج کلامی از آن گرفتن) 75
- 4. علاقۀ دانشمندان علوم تجربی به ارائۀ نظام های متافیزیکی فراگیر 78
- 5. خارج شدن دانش تجربی از دست افراد متعهد، با ایمان و دلسوز 80
- 6. علوم تجربی را تنها راه رسیدن به حقیقت پنداشتن 83
- اشاره 86
- أ. نارسایی های موجود در حوزه های پژوهشی علم و دین 86
- فصل پنجم 86
- 1. عدم تمایز حوزه ها و قلمرو علم و دین 86
- 2. راه یابی خرافات در دین 88
- 3. عدم تعادل بین روش قیاسی و تجربی در علوم 93
- 4. جدا نکردن ضروریات دین از غیر آن 96
- 5. کمبود تفسیرهای صحیح، ساده و متنوع از متون مقدس وعقاید دینی 98
- 6. عدم تعادل در توجه به دنیا و آخرت 100
- 7. عدم تمایز بین نص، ظاهر و تأویل در تفسیر کتاب مقدس 101
- 8. تصویر نادرست از خداوند 102
- 9. ضعف دستگاه فلسفی غرب 104
- ب. اسلام و نارسایی حوزه های پژوهشی علم و دین 105
- بخش سوم: رهیافت ها 111
- اشاره 111
- أ. راهکارهای جلوگیری از تعارض علم و دین 112
- ب. اشاره ای به علم و دین در اسلام 114
می نویسد:
کشیشان قرن یازدهم به خاطر قدرت اعجاب انگیزی که دارا بودند می توانستند سرنوشت هر فرد را، در این که او باید عمری را در بهشت یا جهنم بگذراند، مشخص کنند. اگر او مطرود می مرد، به جهنم می رفت ...
به هر حال قبل از رفتن به بهشت او می بایست مدتی - شاید هم خیلی طولانی - رنج تطهیر را تحمل کند. البته کشیشان می توانستند این مدت را با طلب آمرزش روح او کوتاه کنند: کاری که آن ها با دریافت مقدار قابل ملاحظه ای پول، مشتاق به انجامش بودند. (1)
کسانی مانند راسل این کردار کلیساییان را با لحنی نیش دار نقل کرده، کل دین را در خور سرزنش می دانند. در حالی که کارهای ناشایست و باورهای خرافی گروهی از افراد نباید معیار ارزیابی کل دین قرار گیرد.
البته این امر اصل مسأله را تغییر نمی دهد و دانشمندان راستین دین باید همیشه در اندیشۀ پیرایش دین از خرافات باشند تا حقایق اصیل و نورانی آن برای همه آشکار شود.
3. عدم تعادل بین روش قیاسی و تجربی در علوم
در یونان باستان و قرون وسطا، قیاس های عقلی، روش اصلی
1- (1) . برگزیده افکار راسل، ص 112.