وسواس : راه کارهای پیشگیری و درمان صفحه 77

10)قاعدۂ یَد

نشانه مالکیت

قاعده ید از قواعد مشهور فقهی است و عبارت است از این که سلطه فرد بر مالی، نشانه مالکیت وی نسبت به آن مال است. یعنی اگر مالی در دست کسی است و در آن مال تصرف مالکانه می کند و بر آن تسلط دارد، این سلطه نشانه ملکیت است، مگر این که خلاف آن ثابت شود.

مقصود از یَد در این قاعده این نیست که چیزی حقیقتا در دست کسی باشد، بلکه مقصود معنای عرفی آن است. یعنی بودن چیزی تحت اختیار و سلطه فرد، به گونه ای که بتواند در آن تصرفات مالکانه بکند. مانند فروختن، اجاره دادن و عاریه دادن.

تحت سلطه بودن هم اعم از این است که تحت سلطه خود فرد باشد، یا تحت سلطه وکیل او باشد.

مهم ترین دلیل بر قاعدۂ ید بنای عقلاست. همه عقلا در تمامی عصرها و مکانها ید را نشانه ملکیت دانسته اند و آثار ملکیت را بر آنچه تحت سلطه افراد است مترتب می سازند، بدون این که تحقیق و بررسی کنند از این که مالی که در اختیار اوست مال خود اوست، یا مال دزدی و غصبی است.

شریعت مقدس اسلام نیز از این سیره و بنا منع نکرده است، بلکه آن را تأیید کرده است و روایات متعددی در تأیید آن آمده است.

بنابر این قاعده هرکس که چیزی در اختیار او هست، باید بگوییم مالک