وسواس : راه کارهای پیشگیری و درمان صفحه 81

12)قاعدۂ «ما غلب الله علیه»

عذر پذیری خداوند

این قاعده، کاربردهای فراوانی در فقه دارد و برگرفته از فرمایش امام صادق علیه السلام است که فرمودند:

ما غلب الله علیه فالله أولی بالعذر؛(1) هر چه در اختیار خدا باشد و از توان و اختیار بشر خارج باشد خداوند عذر آن را می پذیرد.

به امام صادق علیه السلام عرض شد: اگر کسی یک یا دو یا سه روز در حالت اغما باشد، نمازهایش را چگونه قضا کند؟ حضرت در پاسخ او این قاعده را بیان داشتند.

مفاد این قاعده این است: هرچیزی که خداوند مکلف را در آن بی اختیار کند، مانند بیهوشی، خواب و بیماری، خداوند به پذیرش عذر بنده سزاوارتر است.

بنابراین، فردی که در وقت نماز یا روزه ماه رمضان بیهوش است، مکلف به خواندن نماز و گرفتن روزه نیست. قضای آن نیز بر او واجب نمی باشد، مگر آنچه استثنا شده باشد. همچنین فردی که به خاطر بیماری یا پیری، توان ایستادن در نماز را ندارد، ایستاده خواندن نماز از او برداشته شده است.

مثلا در باب وضو آمده است که مکلف باید خودش وضو بگیرد و وضو دادن او صحیح و جایز نیست، اما در صورت اضطرار صحیح است و یکی از دلایل آن همین قاعده است.