فرهنگ صفات (اخلاقی) صفحه 166

1- 240. المحجه البیضاء، ج 5، ص 314

4 - فروتنی

توضیح

انسان به اقتضای سیطره جویی و برتری خواهی همواره می کوشد ضمن کسب قدرت بیشتر در عرصه های گوناگون، گوی سبقت را خصوصاً در امور مادی از دیگران ربوده، سلطه و برتری خود را بر سایرین تحکیم بخشد.

از سوی دیگر حسّ خود بزرگ بینی و تکبّر نیز بر آتش خرمن این غریزه طبیعی دامن زده، علاوه بر ممانعت از حرکت در مسیر کمال و واقع بینی، آدمی را از اعتراف به وجود امتیازات معاشران و رعایت حقوق دیگران باز می دارد.

تواضع و فروتنی از شریف ترین صفات پسندیده و مکارم اخلاق، و راه کاری مناسب برای کنترل حسّ تکبّر و خود بزرگ بینی، تعدیل غرایزِ سیطره جویی و برتری خواهی، و پیشگیری از پی آمدهای شوم این پدیده های نارواست.

فروتنی نوعی شکسته نفسی است که آدمی را از خود بزرگ بینی باز داشته، مانع می شود که خود را از دیگران بالاتر بداند. روشن است که این شکسته نفسی به یک حرکت درونی خلاصه نگشته، به تناسب موارد، خود و آثار آن در گفتار و کردار آدمی نیز پدیدار می گردد.

تواضع و فروتنی به اعتبار موارد، از مراتب متفاوتی برخوردار است.

فروتنی در برابر خداوند

هنگامی که انسان استعدادها، نیازمندی ها و حالات معنوی و مادی خود را در برابر خالق یکتا و آفریدگار بی همتای خویش مورد ارزیابی قرار می دهد، به هر نسبت به نیازهای بی شمار، حقارت و ذلّت، جهل و بی چارگی و ضعف و ناتوانی خود واقف می گردد، از عزّت و رفعت، کبریایی و توانایی، و بی نیازی