فرهنگ صفات (اخلاقی) صفحه 291

1- 428. در سوره نساء، آیه 65 و در روایات فراوانی از مؤمنان خواسته شده که نسبت به آن عزیزان درگاه اله خاضع و تسلیم باشند. ر.ک: کافی، ج 2، ص 321، باب تسلیم ؛ ینابیع الحکمه، ج 3، ص 182 و...

2- 429. بحارالأنوار، ج 2، ص 212، ح 112

5 - توکّل

توضیح

انسان به تناسب برخورداری از قوّت ایمان، ارتفاع یقین و عمق باورهای قلبی، به تدریج از سطح اندیشه بلند، افق فکر گسترده، عظمت و بزرگی روح و سعه صدر و گشادگی بیشتر سینه بهره مند گشته، به ضعف خود و ناتوانی دیگران - هرچند به حسب ظاهر قوی و دارای عظمت باشند - بیشتر پی خواهد برد.

لازمه طبیعی این رشد و آگاهی، سلب اعتماد حقیقی از غیر خدا و تکیه کردن بر ذات پاک خداوندی است که منبع فیض همه نیروها و سرچشمه فیاض همه قدرت هاست. مؤمن هرچه می خواهد و هر چه می طلبد، تنها از ذات پاک پروردگار درخواست می کند و تکیه گاهش در همه حال خدای قادر عالم حکیم است و تنها بر او توکّل می نماید.

مفهوم توکّل

توکّل از ماده وکالت و از دیدگاه قرآن و حدیث، اعتماد و تکیه کردن بر خدا، و ولی و وکیل خود قرار دادن اوست. توکّل آن است که انسان در همه کارهای خود خداوند را وکیل خویش ساخته، به او تکیه و اعتماد نماید و چون سرچشمه همه قدرت ها خداست، تنها او را مؤثر بداند.

توکّل ثمره توحید افعالی است، زیرا هنگامی که انسان به مرحله ای از رشد معنوی ارتقا می یابد که تحقّق هر پدیده ای را در جهان هستی مرتبط با اراده آفریدگار هستی می بیند، طبعاً امید خویش را از خود و دیگران منقطع ساخته، تنها بر او - جلّ و علا - تکیه و اعتماد خواهد کرد.

نقطه مقابل توکّل بر خدا، اعتماد و تکیه کردن بر غیر او و وابسته بودن به