فرهنگ صفات (اخلاقی) صفحه 387

1- 557. بحارالأنوار، ج 41، ص 57

2- 558. همان، ج 71، ص 425، ح 68 ؛ نظیر آن از امام باقر علیه السلام: کافی، ج 2، ص 90، باب کظم غیظ، ح 7

6 - عفو و گذشت

قسمت اول

به جز کسانی که ساحت اقدسشان همواره از تقصیر و گناه پاک، و دامن عصمت شان پیوسته از خطا و اشتباه در حفظ و حراست است، کمتر کسی را می یابیم که زمام گفتارش در اختیار لغزش های فراوان و گریبان رفتارش در گرو خطاهای بی شمار نبوده، سال و ماه و روز و ساعتش لبریز از ندانم کاری و گاهی تعمّد در ضایع ساختن حقوق دیگران نباشد.

مصلحت همگانی و مقتضای خردمندی ایجاب می کند که بر این همه تقصیر و جفا و قصور و خطا سخت نگیریم، و بر نشان دادن عکس العمل سریع و ارضای حسّ انتقام جویی پای نفشاریم. چه آنکه اگر بنای زندگی را بر این روش استوار سازیم که با مشاهده هر حرکت ناخوشایند از دیگران، به سرعت منفعل گشته، از خود عکس العملِ متقابل نشان دهیم و بر اساس حسّ انتقام جویی رفتار نماییم، صفا و صمیمیت، روح آرامش و احساس امنیت از بین رفته، جامعه انسانی به فضایی مرگ بار و جهنمی سوزان از حقد و کشمکش، ستیز و درگیری، و عناد و دشمنی مبدّل خواهد شد.

جامعه انسانی هنگامی قابل دوام و مناسب برای زندگی است که شهروندان آن از کینه توزی، انتقام جویی، گرایش به تمایلات نفسانی و انحطاط و پستی پرهیز نموده، حراست از عواطف انسانی و کرامت و بزرگواری را هدف و برنامه زندگی قرار دهند، تا در پرتو آن از نگرانی و تشویش، خشم و ستیز و جنگ و جدال که بیماری جانکاهِ جسم و جان است مصونیت یابند.

انسان حق دارد و چنانچه توفیق الهی شامل او گردد می تواند - در برابر فراخوان غریزه خشم و گرایش های ویرانگر نفسانی، و در کشاکش حسّ