فرهنگ صفات (اخلاقی) صفحه 407

الف) درآمدی بر مباحث ضد ارزش های اخلاقی

نقش صفات ناپسند در تخریب ارزش ها

پزشکان بر این باورند که بهداشت و تأمین سلامتی بدون مبارزه اساسی با بیماری ها و ریشه کن ساختن آن ها از باطن میسّر نبوده، درمان و مداوا از طریق تجویز داروهای تسکین بخش تلاشی بی حاصل است که کم ترین اثر برای پیشگیری یا علاج قطعی بیماری بر آن مترتب نخواهد بود.

این نظریه که مبتنی بر دانش و تجربه است عیناً در مورد رذایل اخلاقی و صفات ناپسند صادق است. عالمان دینی، پویندگان راه فضیلت و مربیان اخلاق بر این نکته تأکید دارند که فعالیت در زمینه تهذیب اخلاق و تلاش برای خود سازی چنانچه مبتنی بر پاک سازی روان از ضد ارزش های اخلاقی نبوده، صفات ناپسند و رذیله های اخلاقی به حال خود رها شوند و انسان در رأس فعالیت های معنوی در صدد ریشه کن ساختن آن ها از باطن نباشد، درون وی لانه فسادی برای رشد روزافزون آن ها شده و حتی ذکر و وِرد و عبادت جز تقویت پایه های این رذایل، حاصلی در بر نخواهد داشت.

نفس سرکش به اقتضای طبیعت طغیانگر خود همواره متمایل به شرّ و بدی است و در همه حال آدمی را به سوی مقتضای خود سوق می دهد. کسی که در مقام اصلاح خویش برآمده و خواهان تخلّق به صفات نیک است، مبارزه با رذیله های اخلاقی را از مهم ترین دغدغه های خود قرار داده، تا زمانی که کم ترین صفت ناپسند را در خود می یابد، از پای ننشسته و پیوسته برای ریشه کن نمودن آن تلاش می نماید. او به نیکی دریافته که وجود حتی یک صفت ضد ارزش در