فرهنگ صفات (اخلاقی) صفحه 472

ب ) موانع و آفات درونی

1 - قساوت قلب

انسان ها نسبت به درک حقیقت و پذیرش آن متفاوت اند. گروهی دارای روحی متعالی، قلبی نرم و سینه ای آنچنان باز و گشاده اند که حقیقت را - هرچند بلند و گسترده و از معیارهای محسوس مادی دور باشد - با کلامی کوتاه یا اشاره ای لطیف دریافته، به آسانی پذیرا می شوند و تذکّرات و هشدارها نه تنها باعث انقباض و گرفتگی روحی آنان نمی گردد، بلکه کم ترین تذکّر نیز دل نرم و بیدار آنان را نرم تر و بیدارتر می سازد.

در مقابل، برخی از چنان روح و اندیشه محدود، سینه تنگ و قلب سختی برخوردارند که گویی جای پایی برای هیچ حقیقتی در وجودشان نبوده، گویاترین پند و اندرز و روشن ترین دلایل و براهین نیز کم ترین تأثیری در جان و اندیشه آنان نمی گذارد. اینان براستی بیمارند. بیمارانی روحی و روانی که به واسطه خشونت روح، تنگی سینه و قساوت قلب، در کردار و گفتار از صراط مستقیم عبودیت منحرف گشته، علاوه بر انکار بسیاری از حقایق، به بیماری ها و گناهان بزرگ دیگری از قبیل: بی اعتنایی به امور آخرت، قطع رحم، یاری نکردن مظلومان و بیچارگان، محروم ساختن تهی دستان، ظلم و ستم و حتی آدم کشی نیز گرفتار می گردند.

قساوت قلب به معنای سنگ دلی، سخت دلی، نفوذ ناپذیری و خشونت دل است و به همین جهت زمین سختی را که در آن گیاه نمی روید «ارض قاسیه» گویند.