فرهنگ صفات (اخلاقی) صفحه 566

1- 828. خصال مرحوم صدوق، ج 1، ص 97، باب 3، ح 45

8 - حرص

قسمت اول

از تفاوت های اساسی و از امتیازات مهم انسان نسبت به سایر جانداران این است که دامنه تمایلات حیوانات محدود به نیازهای طبیعی آن ها بوده، با مرتفع شدن احتیاجات ضروری زندگی، کشش و انگیزه ای در آن ها باقی نمی ماند.

حتی نیرومندترین تمایلات موجود در حیوان - که کشش جنسی و احساس گرسنگی، بخش اعظم آن را تشکیل می دهد - با دستیابی به طعمه ای که شکم او را سیر کرده و جنس مخالفی که خواهش وی را برآورده سازد، قرار و آرام گرفته، حیوان در سایه آن با خشنودی خاطر و آرامش درون به استراحت می پردازد.

لیکن انسان از یک سو دارای تمایلات فراوانی است که جنب و جوش و حرکت و تلاش بی وقفه او را چه از نظر ظاهر و چه از جهت محتوا متناسب با نوع خواهش، تنوع بخشیده، آن را از دیگر تمایلات وی ممتاز می سازد، از سوی دیگر برخی از تمایلات او - مانند خود دوستی، خود خواهی، افزون طلبی، ریاست خواهی - آنچنان مرز ناشناس و تا آن اندازه نامحدود است که تلاش و فعالیت آدمی را از مرز نیاز و ضروریات زندگی خارج ساخته، قلمروی بسیار فراتر از احتیاجات وی به آن بخشیده است، به گونه ای که در هر مرحله گرچه ارضا گردد! مرحله بالاتری را آرزو می کند و در هیچ مرتبه ای این تمنّا و خواهش کم رنگ نمی گردد.

به عنوان مثال مال و ثروت که وسیله تأمین نیازمندی های زندگی آدمی است، حتی اگر به اندازه ای باشد که خود و اهل و عیال او را در تمام عمر کفایت نماید، هرگز خواهش افزون طلبی وی خاموش نگشته، هیچ گاه از جمع مال سیر نخواهد