فرهنگ صفات (اخلاقی) صفحه 66

1- 74. بحارالأنوار، ج 77، ص 291

نخواهد بود تا آنکه (به دنیا) بی رغبت باشد، و زاهد نمی باشد تا آنکه دوراندیش باشد، و دوراندیش نیست تا آنکه عاقل باشد، و خردمند نباشد جز کسی که در باره خدا بیندیشد و تکالیفی را که از جانب او متوجه وی می باشد بجا آورد و برای عالم آخرت کوشا باشد.»

مفهوم زهد

زهد در لغت به معنای اظهار بی میلی نسبت به چیزی در اثر نداشتن رغبت درونی است. و در اصطلاح عالمان اخلاق عبارت است از روی گردانی از دنیا از روی میل و رغبت، با وجود امکان دسترسی به آن، و بسنده کردن به کم ترین حدّ از امور دنیوی و اکتفا نمودن به حدّ کفایت.

در بسیاری از روایات، زهد به معنای ترک دنیا معرفی گردیده است. در فرهنگ اسلام زهد به این معنا نیست که انسان از مال و منال دنیوی برخوردار نباشد، بلکه رکن اساسی و حقیقت زهد آن است که آدمی اسیر دنیا و مظاهر آن نگشته و در عین بهره مندی از آن، امیر و حاکم بر آن باشد.

زهد دل کندن از دنیا و پرهیز از آمال و آرزوهایی است که تعلّق به آن ها انسان را زمین گیر می سازد. زهد یک صفت روحی و حالتی روحانی است، و زاهد کسی است که به واسطه دلبستگی های اخروی و معنوی، به مظاهر مادی زندگی بی اعتنا است. پیوسته ساده زیستی را مشی خویش ساخته و از تجمّل گرایی و لذّت پرستی می پرهیزد.

امام صادق علیه السلام می فرمایند:

«اَلدُّنْیا أَصْغَرُ قَدْراً عِنْدَ اللَّهِ وَ عِنْدَ أَنْبِیائِهِ وَ أَوْلِیائِهِ مِنْ أَنْ یفْرَحُوا بِشَی ءٍ مِنْها أَوْ یحْزَنُوا عَلَیهِ فَلا ینْبَغِی لِعالِمٍ وَ لا لِعاقِلٍ أَنْ یفْرَحَ بِعَرَضِ