گناه شناسی صفحه 99

1- 440) مفردات راغب، ص 76.

2- 441) هود / 3.

3- 442) آل عمران / 135.

4- 443) نساء / 110.

5- 444) مائده / 9.

4- «قُل یا عِبادِیَ الَّذینَ أسرفُوا علی اَنفُسهِم لا تَقْنطوا مِن رَحمَه اللّه إنّ اللّه یَغفرُ الذُّنوبَ جَمیعاً إنَّه هو الغَفورُ الرّحیم»(1)

«بگو ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده اید، از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می آمرزد و او بسیار بخشنده و مهربان است.»

تعبیراتی که در این آیه آمده مانند: «بندگان من»، «ناامید نشوید»، «رحمت خدا»، «آمرزش همه ی گناهان»، «غفور و رحیم بودن خدا»، همه حکایت از وسعت دامنه استغفار و پذیرش توبه و گستردگی رحمت الهی می کند، بخصوص تعبیر به «عبادی» «بندگان من»، که بیانگر آن است که همه از خوب و بد، بندگان خدا هستند و خداوند به آنها آنچنان مهربان است که آنها را بندگان خودش خوانده است. بنابراین چشم انداز امید به

آمرزش، بسیار وسیع و گسترده است.

5- «و اِذا سَئَلکَ عِبادِی عَنّی فَانّی قَریبٌ اُجیبُ دَعوَهَ الدّاعِ اِذا دَعانِ فَلیَستجیبوا لِی و لیُؤمِنوا بی لَعلَّهُم یَرشُدون»(2)

«هنگامی که بندگانم از تو درباره من سوال کنند، (بگو) من نزدیکم به دعا کننده به هنگامی که مرا می خواند پاسخ می گویم، پس باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا راه یابند و به مقصد برسند.»

از لطایف و نکات بسیار ظریف در نزدیک بودن خدا به انسان اینکه در این آیه خداوند هفت بار، امور را به ذات پاک خود، بدون واسطه نسبت داده است: بندگان من، درباره من، من نزدیکم، مرا می خواند، من پاسخ می گویم، دعوت مرا اجابت کند، به من ایمان آورد.

یار نزدیکتر از من به من است

وین عجب بین که من از وی دورم

6- «...و تُوبُوا اِلی اللّهِ جَمعیاً اَیُّها المُؤمِنون»(3)

«ای مؤمنان! همگی به سوی خدا باز گردید.»

7- «وَ هُو الّذی یَقبِلُ التَّوبَه مِن عِبادِه»(4)

«و خدا کسی است که توبه بندگانش را می پذیرد.»

8- «...اِنَّ اللّه یُحِبُّ التَّوّابِین»(5)

«قطعاً خداوند توبه کنندگان را دوست دارد.»

9- «یا ایّها الَّذینَ آمَنوا تُوبُوا اِلَی اللّهِ تَوبَهً نَصُوحاً»(6)

«ای کسانی که ایمان آورده اید توبه حقیقی و خالص کنید.»

10- «و هُو الَّذی یَقبلُ التَّوبَه عَن عِبادِه و یَعفُوا عَنِ السّیّئات»(7)

«او کسی است که توبه ی بندگانش را می پذیرد و از گناهان می گذرد.»

11- «اَفَلا یَتُوبُونَ اِلَی اللّه و یَستَغفِروُنَه و اللّهُ غَفُورٌ رَحیم»(8)

«آیا توبه نمی کنند و به سوی خدا باز نمی گردند واز او طلب آمرزش نمی نمایند. خداوند آمرزنده مهربان است.»

در این آیه با استفهام انکاری که بیانگر تاکید است، خداوند انسان ها را به سوی توبه و استغفار دعوت می نماید و با ذکر دو صفت غفور و رحیم بودنش، عواطف آنها را تحریک می نماید تا شاید به سوی خدا باز گردند و با آب استغفار، گناهانشان را بشویند و در پرتو توبه بر کمالات و فضایل انسانی خود بیفزایند.

60- توبه از دیدگاه روایات

گناه شناسی » توبه از دیدگاه روایات

با بررسی و تجزیه و تحلیل روایات مربوط به توبه و استغفار، مطالب متنوع و جامعی، پیرامون توبه به دست می آید که در اینجا به طور خلاصه به بخش مهمی از آن می پردازیم: