نقش و جایگاه زینت و تجمل در سبک زندگی اسلامی صفحه 43

گفتار اول: مفهوم شناسی زُهد

"زُهد" در لغت، به معنای بی اعتنایی است، و زاهد کسی است که در عین کار و تلاش، به دنیا بی اعتنا باشد.

در اصطلاح زُهد، ضد رغبت و میل به دنیا است؛ یعنی روی گردانی از خوشی‌های دنیا و اموال و منصب‌ها و چیزهای دیگری که با مرگ زائل می‌شود.

فیض کاشانی درباره زُهد می نویسد: «زُهد، بر گرداندن میل و رغبت از چیزی به چیزی بهتر از آن است».

زُهد آسودگی قلب از دنیاست، نه خالی بودن دست از دنیا.

امام خمینی رحمه الله علیه در بیان مفهوم زُهد می فرمایند: «زُهد اصطلاحی اگر عبارت باشد از ترک دنیا برای رسیدن به آخرت از اعمال جوارحی محسوب می شود و اگر عبارت باشد از بی رغبتی و بی میلی به دنیا که ملازم باشد با ترک آن از اعمال جوانحی محسوب می شود».

ایشان سپس به بیان مفصل بحث پرداخته و در نهایت قول دوم را بر می گزینند.

علامه جوادی آملی اشاره می نمایند که زُهد صرفاً در ترک نمودن اموری خلاصه نمی گردد بلکه وهله نخست بی رغبتی است. ایشان می فرمایند: «البته زُهد به معنی ترک متاع فریب نیست بلکه به معنای بی رغبتی است و چون بی رغبت بودن تمرین طلب می کند نخست انسان باید متاع نیرنگ را ترک کند.... بنابر این زهد صرف ترک نیست بلکه ترک آمیخته با بی رغبتی است و ترک، اولین قدم زُهد است».

علامه مطهری در تعریف زُهد اشاره به این نکته می نمایند که ترک نمودن زندگی به معنای ترک کردن تمام جوانب و انواع آن نیست بلکه ترک یک گونه ناشایست از زندگی و اقبال به گونه ای دیگر است: «حقیقت این است که زُهد عبارت است از ترک و بی اعتنایی بر امور دنیا در مقابل یک حقیقت دیگر که آن خدا یا آخرت یا شرافت و یا آزادی و یا مساوات و یا چیز دیگر است و این ترک زندگی نیست بلکه ترک یک نوع زندگی یعنی لذت گرایی و انتخاب نوع دیگر از زندگی است».

ایشان در بیانی دیگر می فرمایند: «در ماهیت زُهد تنزه عملی از مادیات و ساده زندگی کردن افتاده است».