آیین برنامه سازی درباره «اصلاح الگوی مصرف» صفحه 7

اسراف، مصرف بیش از حد و خارج از حد تعادل است، ولی اقتار، مصرف کمتر از حق و بخل ورزیدن است. آیاتی در قرآن وجود دارد که به این واژه اشاره کرده است. (1) برای نمونه می خوانیم:

وَالَّذِینَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَامًا. (فرقان: 67)

مؤمنان کسانی هستند که هرگاه انفاق می کنند، نه زیاده روی و افراط می کنند و نه بخل می ورزند و تفریط می کنند، بلکه راه متعادل و میانه ای بین این دو در پیش می گیرند.

د) بخل

المنجد، بخل را ضد سخاوت معنی کرده است: «بخل ورزیدن یعنی أمسَکَ و مَنَع». (2)

بخل از موارد اسراف است یا تبذیر؟ امام محمدباقر علیه السلام در پاسخ به این پرسش فرموده است: «بخیل، مبذر است؛» (3) زیرا آدم بخیل، مالش را در جایی که نباید بُذل و بخشش کند، بذل می کند. در حقیقت، چنین آدمی هم مسرف است و هم مبذر و هم بخیل.

به طور کلی، از روایاتی که در نکوهش بخیل آمده است، به این نتیجه می رسیم که بخیل، مبذر است.

ه_) مصرف

1- إسراء: 100؛ بقره: 236؛ عبس: 41.
2- المنجد، ص 25.
3- بخیل نوعی مسرف است. فروع کافی، ج 4، ص 45.