آیین برنامه سازی درباره «اصلاح الگوی مصرف» صفحه 86

درباره عدل باید به این توجه داشت که عدل و عدالت در جامعه و بین افراد بدین معنا نیست که همه به طور مساوی از چیزی برخوردار شوند، بلکه مساوات در شرایط نامساوی، ظلم است، نه عدل؛ یعنی باید شرایط شخص در نظر گرفته شود. به عبارت دیگر، در معنی عدل گفته اند: «عدل هر چیزی را سر جای خودش قرار دادن است، نه اینکه عدل به هر کس به طور مساوی دادن باشد. با توجه به میزان استعداد، خلاقیت، تلاش و شرایط انسان ها، نصیب آنها هم فرق می کند. خداوند در قرآن، همه افراد را در بهره گیری از نعمت های الهی، مساوی نمی داند و آن را به عملکرد خود انسان ها وابسته می داند:

أَفَمَن کَانَ مُؤْمِنًا کَمَن کَانَ فَاسِقًا لَّا یَسْتَوُونَ. (سجده: 18)

آیا کسی که ایمان دارد، همانند کسی است که فاسق است. (خیر) اینها مساوی نیستند.

پس اگر عدل به عنوان یکی از راهکارهای مبارزه با اسراف شمرده شده، لازمه اش این است که به این نکته هم توجه داشته باشیم که رعایت عدالت به معنی رعایت تساوی نیست. مثلاً خانواده ای که پنج نفره هستند، طبیعتاً خرج و مصرف آنها بیشتر از خانواده دو نفره است. نمی توان گفت هرچه این خانواده مصرف می کند، باید آن دیگری هم همان را مصرف کند، وگرنه این اسراف خواهد بود. پس شناخت عدل و معنی و مفهوم آن کمک می کند که معنی و مصداق های اسراف را که اشاره کردیم نسبی است، بهتر بشناسیم. برای اینکه دچار اسراف نشویم، باید عدالت را در همه امور زندگی خود رعایت کنیم. روایت شده است که امیرالمؤمنین علی علیه السلام به قنبر فرمود مردی را حدّ بزند. قنبر اشتباه کرد و سه تازیانه بیشتر زد. پس آن حضرت سه تازیانه اضافه را به قنبر زد. (1)