آیین برنامه سازی درباره «اصلاح الگوی مصرف» صفحه 87

شش _ شکرگزاری

از نظر لغوی، شکر به معنی «تَصَوُّرِ الْنِعمهِ واظِهارُها» (1) است. راغب اصفهانی شکر را به سه دسته تقسیم می کند:

اول _ شکر قلب: تصوّر و به یاد آوردن نعمت هاست؛

دوم _ شکر زبان: بازشمردن نعمت ها و مدح و ثنای منعم است؛

سوم _ شکر دیگر اعضا و جوارح: تناسب در شکر نعمت است به اندازه توان و استحقاق هر عضو.

علامه طباطبایی ذیل آیه شریفه درباره معنی شکر فرموده است که شکر نعمت عبارت است از اظهار نعمت با اعتقاد و گفتار و رفتار؛ (2) یعنی نعمت هایی را که خداوند به انسان عنایت کرده است، بشناسد و در رفتار و گفتار خود هم آنها را برشمرد. حضرت سلیمان می فرمود:

هَذَا مِن فَضْلِ رَبِّی لِیَبْلُوَنِی أَأَشْکُرُ أَمْ أَکْفُرُ. (نمل: 40)

این از فضل پروردگار من است تا مرا آزمایش کند که آیا شکر او را به جای می آورم یا کفران می کنم.

علامه در جای دیگری هم اظهار عملی نعمت را به «وضعُ النّعمه فی موضعه» معنی کرده است؛ یعنی نعمت خداوند را در جایگاه خود و به بهترین صورت به کار گیرد. (3)

با نگاهی به قرآن و روایات می بینیم که خداوند به همه پیامبران خود فرمان شکرگزاری داده است یا شکرگزاری را یکی از صفات نیک پیامبرانی چون نوح، (4) ابراهیم، (5) موسی، (6) سلیمان، (7) داوود، (8) لقمان (9) و محمد (10) می داند. البته به این نکته هم اشاره کرده است که «قَلیلٌ مِنْ عِبادِیَ الشَّکُور». (11)

1- مفردات راغب، ص 461.
2- المیزان، ج 12، ص 34.
3- المیزان، ج 4، ص 37.
4- نک: اسراء: 3.
5- نک: نحل: 121.
6- بحارالانوار، ج4، ص40.
7- نک: نمل: 19.
8- بحارالانوار، ج14، ص40.
9- نک: لقمان: 12.
10- نک: لقمان: 14.
11- نک: سبأ: 14.