- دیباچه 1
- اشاره 6
- فصل اول: کلیات 6
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 7
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 14
- اشاره 18
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 18
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 18
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 18
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 19
- اشاره 19
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 19
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 21
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 22
- د) خرافات وارداتی 23
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 24
- اشاره 24
- الف) دیدگاه اسپینوزا 24
- اشاره 24
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 24
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 25
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 25
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 26
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 27
- اشاره 27
- الف) عوامل اصلی 27
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 28
- اشاره 28
- اول _ عوامل درونی 28
- اشاره 28
- یک _ عوامل درونی 28
- دوم _ عامل علمی 40
- سوم _ عامل شخصیتی 41
- اشاره 41
- دو _ عوامل بیرونی 41
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 42
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 42
- سوم _ عوامل سیاسی 43
- 3. گستره خرافات 44
- اشاره 47
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 47
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 48
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 48
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 49
- د) تحقیر انسان ها 49
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 49
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 50
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 50
- ب) سست کردن پایه های تشیع 50
- اشاره 50
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 51
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 53
- درآمد 53
- اشاره 53
- اشاره 53
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 55
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 58
- اشاره 58
- الف) شرک و بت پرستی 59
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 62
- ج) تبنّی 64
- د) زنده به گور کردن دختران 67
- اشاره 71
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 71
- اشاره 72
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 72
- اشاره 72
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 72
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 73
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 73
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 74
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 74
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 77
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 79
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 82
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 88
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 92
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 94
- اشاره 94
- یک _ ماهیت جن در قرآن 95
- دو _ انسان و جن 99
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 102
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 102
- اشاره 102
- دو _ پیشینه سحر 103
- سه _ ماهیت سحر 104
- چهار _ سحر در قرآن 106
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 108
- شش _ سحر از نظر اسلام 108
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 111
- یک _ رؤیا در قرآن 111
- اشاره 111
- دو _ رؤیا در روایات 112
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 113
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 115
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 116
- یک _ معنای فال زدن 116
- اشاره 116
- الف) فال زدن 116
- اشاره 116
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 117
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 118
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 119
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 120
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 122
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 124
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 128
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 130
- ه) نحوست عدد13 130
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 132
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 135
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 136
- اشاره 136
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 137
- دو _ راه های آگاهی از غیب 139
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 140
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 141
- ح) مهره مار 143
- ط) خرافه در عزاداری ها 145
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 146
- اشاره 146
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 147
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 149
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 151
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 152
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 153
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 154
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 154
- اشاره 154
- ب) ترویج اندیشیدن 154
- ج) تفکر انتقادی 155
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 156
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 158
- اشاره 159
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 159
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 161
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 162
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 163
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 164
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 165
- اشاره 167
- فصل ششم:خرافات و رسانه 167
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 168
- درآمد 168
- اشاره 171
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 171
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 171
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 174
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 175
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 177
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 179
- نکته پایانی 181
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 181
- اشاره 181
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 182
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 184
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 185
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 186
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 187
- اشاره 188
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 188
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 188
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 190
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 191
- کتاب نامه 193
- اشاره 193
- الف) منابع فارسی 194
- ب) منابع عربی 198
- ج) فهرست مقالات و مجلات 201
- درباره مركز 203
- مشخصات کتاب 203
- فهرست مطالب 204
- فصل اول: کلیات 217
- اشاره 217
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 218
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 225
- اشاره 229
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 229
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 229
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 229
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 230
- اشاره 230
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 230
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 232
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 233
- د) خرافات وارداتی 234
- الف) دیدگاه اسپینوزا 235
- اشاره 235
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 235
- اشاره 235
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 235
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 236
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 236
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 237
- الف) عوامل اصلی 238
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 238
- اشاره 238
- یک _ عوامل درونی 239
- اول _ عوامل درونی 239
- اشاره 239
- اشاره 239
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 239
- دوم _ عامل علمی 251
- سوم _ عامل شخصیتی 252
- اشاره 252
- دو _ عوامل بیرونی 252
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 253
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 253
- سوم _ عوامل سیاسی 254
- 3. گستره خرافات 255
- اشاره 258
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 258
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 259
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 259
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 260
- د) تحقیر انسان ها 260
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 260
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 261
- ب) سست کردن پایه های تشیع 261
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 261
- اشاره 261
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 262
- اشاره 264
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 264
- اشاره 264
- درآمد 264
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 266
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 269
- اشاره 269
- الف) شرک و بت پرستی 270
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 273
- ج) تبنّی 275
- د) زنده به گور کردن دختران 278
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 282
- اشاره 282
- اشاره 283
- اشاره 283
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 283
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 283
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 284
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 284
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 285
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 285
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 288
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 290
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 293
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 299
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 303
- اشاره 305
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 305
- یک _ ماهیت جن در قرآن 306
- دو _ انسان و جن 310
- اشاره 313
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 313
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 313
- دو _ پیشینه سحر 314
- سه _ ماهیت سحر 315
- چهار _ سحر در قرآن 317
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 319
- شش _ سحر از نظر اسلام 319
- اشاره 322
- یک _ رؤیا در قرآن 322
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 322
- دو _ رؤیا در روایات 323
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 324
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 326
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 327
- اشاره 327
- اشاره 327
- الف) فال زدن 327
- یک _ معنای فال زدن 327
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 328
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 329
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 330
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 331
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 333
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 335
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 339
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 341
- ه) نحوست عدد13 341
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 343
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 346
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 347
- اشاره 347
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 348
- دو _ راه های آگاهی از غیب 350
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 351
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 352
- ح) مهره مار 354
- ط) خرافه در عزاداری ها 356
- اشاره 357
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 357
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 358
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 360
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 362
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 363
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 364
- ب) ترویج اندیشیدن 365
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 365
- اشاره 365
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 365
- ج) تفکر انتقادی 366
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 367
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 369
- اشاره 370
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 370
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 372
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 373
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 374
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 375
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 376
- اشاره 378
- فصل ششم:خرافات و رسانه 378
- درآمد 379
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 379
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 382
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 382
- اشاره 382
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 385
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 386
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 388
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 390
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 392
- نکته پایانی 392
- اشاره 392
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 393
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 395
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 396
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 397
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 398
- اشاره 399
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 399
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 399
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 401
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 402
- کتاب نامه 404
- اشاره 404
- الف) منابع فارسی 405
- ب) منابع عربی 409
- ج) فهرست مقالات و مجلات 412
روحانیت باید مقاتل صحیح چون لهوف سیدبن طاووس، و ارشاد مفید را به مداحان معرفی کنند تا از بیان سخنان سست و نادرست که گاه با عنوان مقتل خوانی مطرح میشود خودداری شود.
اگر روحانیت نخبه و علمای برجسته در این باره آموزش دهند، قطعاً جامعه مداحان از آن استقبال خواهند کرد.
ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد
ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد
مساجد یکی از پایگاههای مناسب دینی و مذهبی است که میتواند به صورت دائمی به مبارزه علیه خرافه بپردازد؛ زیرا بسیاری از برنامهها و تجمعات مذهبی به صورت ماهانه یا سالانه برگزار میشود؛ در حالی که مساجد به دلیل برگزاری نماز جماعت روزانه به صورت مرتب با مخاطبان خود در تماس است.
مساجد باید در تمام مناطق کشور با توجه به خرافات رایج بین مردم آن منطقه و به منظور محو آنها برنامه مشخص و معیّنی را پیگیری کنند. در این مورد، وظیفه روحانیان و مبلّغان عزیز است که برای مسجد تحت پوشش خود برنامهریزی کنند و از بسیج مساجد و کلاسهای آموزشی و حتی تذکر مصداقی و نقد دقیق خرافات هنگام ایراد سخنرانی و بیان احکام غافل نشوند.
نکته قابل توجه دیگری که روحانیان و مبلغان گرامی باید به آن توجه داشته باشند آن است که زمان سخنرانی و بیان خوابها و مکاشفات، به مردم تذکر دهند که خواب و مکاشفه حجت شرعی نیست و نباید ملاک عمل قرار گیرد و به این وسیله مردم را از یکی از خرافات رایج، یعنی خوابگرایی برحذر دارند.