- دیباچه 1
- فصل اول: کلیات 6
- اشاره 6
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 7
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 14
- اشاره 18
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 18
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 18
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 18
- اشاره 19
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 19
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 19
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 21
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 22
- د) خرافات وارداتی 23
- الف) دیدگاه اسپینوزا 24
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 24
- اشاره 24
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 24
- اشاره 24
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 25
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 25
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 26
- الف) عوامل اصلی 27
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 27
- اشاره 27
- یک _ عوامل درونی 28
- اشاره 28
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 28
- اول _ عوامل درونی 28
- اشاره 28
- دوم _ عامل علمی 40
- سوم _ عامل شخصیتی 41
- دو _ عوامل بیرونی 41
- اشاره 41
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 42
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 42
- سوم _ عوامل سیاسی 43
- 3. گستره خرافات 44
- اشاره 47
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 47
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 48
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 48
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 49
- د) تحقیر انسان ها 49
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 49
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 50
- ب) سست کردن پایه های تشیع 50
- اشاره 50
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 50
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 51
- اشاره 53
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 53
- اشاره 53
- درآمد 53
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 55
- اشاره 58
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 58
- الف) شرک و بت پرستی 59
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 62
- ج) تبنّی 64
- د) زنده به گور کردن دختران 67
- اشاره 71
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 71
- اشاره 72
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 72
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 72
- اشاره 72
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 73
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 73
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 74
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 74
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 77
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 79
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 82
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 88
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 92
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 94
- اشاره 94
- یک _ ماهیت جن در قرآن 95
- دو _ انسان و جن 99
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 102
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 102
- اشاره 102
- دو _ پیشینه سحر 103
- سه _ ماهیت سحر 104
- چهار _ سحر در قرآن 106
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 108
- شش _ سحر از نظر اسلام 108
- اشاره 111
- یک _ رؤیا در قرآن 111
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 111
- دو _ رؤیا در روایات 112
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 113
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 115
- اشاره 116
- یک _ معنای فال زدن 116
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 116
- الف) فال زدن 116
- اشاره 116
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 117
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 118
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 119
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 120
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 122
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 124
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 128
- ه) نحوست عدد13 130
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 130
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 132
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 135
- اشاره 136
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 136
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 137
- دو _ راه های آگاهی از غیب 139
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 140
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 141
- ح) مهره مار 143
- ط) خرافه در عزاداری ها 145
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 146
- اشاره 146
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 147
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 149
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 151
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 152
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 153
- اشاره 154
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 154
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 154
- ب) ترویج اندیشیدن 154
- ج) تفکر انتقادی 155
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 156
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 158
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 159
- اشاره 159
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 161
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 162
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 163
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 164
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 165
- اشاره 167
- فصل ششم:خرافات و رسانه 167
- درآمد 168
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 168
- اشاره 171
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 171
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 171
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 174
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 175
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 177
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 179
- نکته پایانی 181
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 181
- اشاره 181
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 182
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 184
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 185
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 186
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 187
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 188
- اشاره 188
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 188
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 190
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 191
- کتاب نامه 193
- اشاره 193
- الف) منابع فارسی 194
- ب) منابع عربی 198
- ج) فهرست مقالات و مجلات 201
- مشخصات کتاب 203
- درباره مركز 203
- فهرست مطالب 204
- اشاره 217
- فصل اول: کلیات 217
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 218
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 225
- اشاره 229
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 229
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 229
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 229
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 230
- اشاره 230
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 230
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 232
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 233
- د) خرافات وارداتی 234
- اشاره 235
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 235
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 235
- اشاره 235
- الف) دیدگاه اسپینوزا 235
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 236
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 236
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 237
- اشاره 238
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 238
- الف) عوامل اصلی 238
- یک _ عوامل درونی 239
- اشاره 239
- اول _ عوامل درونی 239
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 239
- اشاره 239
- دوم _ عامل علمی 251
- اشاره 252
- سوم _ عامل شخصیتی 252
- دو _ عوامل بیرونی 252
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 253
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 253
- سوم _ عوامل سیاسی 254
- 3. گستره خرافات 255
- اشاره 258
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 258
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 259
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 259
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 260
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 260
- د) تحقیر انسان ها 260
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 261
- ب) سست کردن پایه های تشیع 261
- اشاره 261
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 261
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 262
- اشاره 264
- اشاره 264
- درآمد 264
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 264
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 266
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 269
- اشاره 269
- الف) شرک و بت پرستی 270
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 273
- ج) تبنّی 275
- د) زنده به گور کردن دختران 278
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 282
- اشاره 282
- اشاره 283
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 283
- اشاره 283
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 283
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 284
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 284
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 285
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 285
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 288
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 290
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 293
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 299
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 303
- اشاره 305
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 305
- یک _ ماهیت جن در قرآن 306
- دو _ انسان و جن 310
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 313
- اشاره 313
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 313
- دو _ پیشینه سحر 314
- سه _ ماهیت سحر 315
- چهار _ سحر در قرآن 317
- شش _ سحر از نظر اسلام 319
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 319
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 322
- یک _ رؤیا در قرآن 322
- اشاره 322
- دو _ رؤیا در روایات 323
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 324
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 326
- اشاره 327
- الف) فال زدن 327
- اشاره 327
- یک _ معنای فال زدن 327
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 327
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 328
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 329
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 330
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 331
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 333
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 335
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 339
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 341
- ه) نحوست عدد13 341
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 343
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 346
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 347
- اشاره 347
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 348
- دو _ راه های آگاهی از غیب 350
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 351
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 352
- ح) مهره مار 354
- ط) خرافه در عزاداری ها 356
- اشاره 357
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 357
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 358
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 360
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 362
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 363
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 364
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 365
- اشاره 365
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 365
- ب) ترویج اندیشیدن 365
- ج) تفکر انتقادی 366
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 367
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 369
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 370
- اشاره 370
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 372
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 373
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 374
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 375
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 376
- فصل ششم:خرافات و رسانه 378
- اشاره 378
- درآمد 379
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 379
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 382
- اشاره 382
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 382
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 385
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 386
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 388
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 390
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 392
- نکته پایانی 392
- اشاره 392
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 393
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 395
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 396
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 397
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 398
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 399
- اشاره 399
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 399
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 401
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 402
- کتاب نامه 404
- اشاره 404
- الف) منابع فارسی 405
- ب) منابع عربی 409
- ج) فهرست مقالات و مجلات 412
1
دوم، پرداختن به خرافات رایج در سریال ها و مجموعه های پر مخاطب به صورت کاملاً روشن و واضح و نقد آنها در همان برنامه ها به شکل ظریف و غیرمستقیم و نیز نقد به صورت جلسه میزگرد پس از پخش سریال یا فیلم. اگر فیلمنامه نویسان به سراغ پرونده های واقعی موجود در دادسراها و قوه قضائیه بروند و در فیلم نامه و داستان سریال، خرافه و عوارض سوء آن چون از هم پاشیدگی نظام خانواده ها، بر باد رفتن آبرو، ثروت، آینده جوانان و تبعات منفی دیگر خرافه گرایی را به نمایش درآورند، به یقین جذاب ترین، زیبا ترین و مؤثرترین فیلم نامه ها نوشته و به تصویر کشیده خواهد شد (چنان که تاکنون درباره مواد مخدر و معضلات اجتماعی دیگر فیلم های بسیاری ساخته شده و بسیار هم مورد استقبال عمومی قرار گرفته اند.) در مورد خرافات و آثار سوء آن نیز باید به همان شدت و بلکه بیشتر فیلم و سریال ساخته شود تا ان شاءالله میزان آگاهی و هوشیاری مردم بیشتر شود.
ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج
ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج
یکی از وظایف اختصاصی صدا و سیما به منظور آگاهی بخشیدن به افکار عمومی و مبارزه با خرافات رایج بین مردم اعم از فال گیری، رمالی، سحر و جادو، طالع بینی و انواع دیگر خرافات، تهیه و پخش برنامه های مستند است. در این برنامه های مستند، به خوبی می توان علل گرایش و اقبال عمومی به این پدیده ها را بررسی کرد. هم چنین در مصاحبه با مراجعه کنندگان و تهیه فیلم از آنها، می توان میزان مراجعات، علاقه مردم و رضایت آنها و میزان درآمد رمالان، جادوگران، فال گیران، دعانویسان را تخمین زد و به تصویر کشید.
در برنامه های مستندی که با هدف خرافه زدایی تهیه می شود می توان به این نکات توجه داشت: