- دیباچه 1
- اشاره 6
- فصل اول: کلیات 6
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 7
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 14
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 18
- اشاره 18
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 18
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 18
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 19
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 19
- اشاره 19
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 21
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 22
- د) خرافات وارداتی 23
- الف) دیدگاه اسپینوزا 24
- اشاره 24
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 24
- اشاره 24
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 24
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 25
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 25
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 26
- الف) عوامل اصلی 27
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 27
- اشاره 27
- یک _ عوامل درونی 28
- اشاره 28
- اشاره 28
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 28
- اول _ عوامل درونی 28
- دوم _ عامل علمی 40
- دو _ عوامل بیرونی 41
- سوم _ عامل شخصیتی 41
- اشاره 41
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 42
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 42
- سوم _ عوامل سیاسی 43
- 3. گستره خرافات 44
- اشاره 47
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 47
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 48
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 48
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 49
- د) تحقیر انسان ها 49
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 49
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 50
- ب) سست کردن پایه های تشیع 50
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 50
- اشاره 50
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 51
- درآمد 53
- اشاره 53
- اشاره 53
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 53
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 55
- اشاره 58
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 58
- الف) شرک و بت پرستی 59
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 62
- ج) تبنّی 64
- د) زنده به گور کردن دختران 67
- اشاره 71
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 71
- اشاره 72
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 72
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 72
- اشاره 72
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 73
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 73
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 74
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 74
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 77
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 79
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 82
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 88
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 92
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 94
- اشاره 94
- یک _ ماهیت جن در قرآن 95
- دو _ انسان و جن 99
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 102
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 102
- اشاره 102
- دو _ پیشینه سحر 103
- سه _ ماهیت سحر 104
- چهار _ سحر در قرآن 106
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 108
- شش _ سحر از نظر اسلام 108
- یک _ رؤیا در قرآن 111
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 111
- اشاره 111
- دو _ رؤیا در روایات 112
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 113
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 115
- یک _ معنای فال زدن 116
- اشاره 116
- الف) فال زدن 116
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 116
- اشاره 116
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 117
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 118
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 119
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 120
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 122
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 124
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 128
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 130
- ه) نحوست عدد13 130
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 132
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 135
- اشاره 136
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 136
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 137
- دو _ راه های آگاهی از غیب 139
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 140
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 141
- ح) مهره مار 143
- ط) خرافه در عزاداری ها 145
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 146
- اشاره 146
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 147
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 149
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 151
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 152
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 153
- اشاره 154
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 154
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 154
- ب) ترویج اندیشیدن 154
- ج) تفکر انتقادی 155
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 156
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 158
- اشاره 159
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 159
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 161
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 162
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 163
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 164
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 165
- اشاره 167
- فصل ششم:خرافات و رسانه 167
- درآمد 168
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 168
- اشاره 171
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 171
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 171
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 174
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 175
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 177
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 179
- نکته پایانی 181
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 181
- اشاره 181
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 182
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 184
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 185
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 186
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 187
- اشاره 188
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 188
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 188
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 190
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 191
- کتاب نامه 193
- اشاره 193
- الف) منابع فارسی 194
- ب) منابع عربی 198
- ج) فهرست مقالات و مجلات 201
- درباره مركز 203
- مشخصات کتاب 203
- فهرست مطالب 204
- فصل اول: کلیات 217
- اشاره 217
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 218
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 225
- اشاره 229
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 229
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 229
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 229
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 230
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 230
- اشاره 230
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 232
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 233
- د) خرافات وارداتی 234
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 235
- الف) دیدگاه اسپینوزا 235
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 235
- اشاره 235
- اشاره 235
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 236
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 236
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 237
- الف) عوامل اصلی 238
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 238
- اشاره 238
- اشاره 239
- اشاره 239
- یک _ عوامل درونی 239
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 239
- اول _ عوامل درونی 239
- دوم _ عامل علمی 251
- سوم _ عامل شخصیتی 252
- اشاره 252
- دو _ عوامل بیرونی 252
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 253
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 253
- سوم _ عوامل سیاسی 254
- 3. گستره خرافات 255
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 258
- اشاره 258
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 259
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 259
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 260
- د) تحقیر انسان ها 260
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 260
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 261
- ب) سست کردن پایه های تشیع 261
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 261
- اشاره 261
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 262
- اشاره 264
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 264
- اشاره 264
- درآمد 264
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 266
- اشاره 269
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 269
- الف) شرک و بت پرستی 270
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 273
- ج) تبنّی 275
- د) زنده به گور کردن دختران 278
- اشاره 282
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 282
- اشاره 283
- اشاره 283
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 283
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 283
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 284
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 284
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 285
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 285
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 288
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 290
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 293
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 299
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 303
- اشاره 305
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 305
- یک _ ماهیت جن در قرآن 306
- دو _ انسان و جن 310
- اشاره 313
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 313
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 313
- دو _ پیشینه سحر 314
- سه _ ماهیت سحر 315
- چهار _ سحر در قرآن 317
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 319
- شش _ سحر از نظر اسلام 319
- یک _ رؤیا در قرآن 322
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 322
- اشاره 322
- دو _ رؤیا در روایات 323
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 324
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 326
- اشاره 327
- الف) فال زدن 327
- یک _ معنای فال زدن 327
- اشاره 327
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 327
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 328
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 329
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 330
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 331
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 333
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 335
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 339
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 341
- ه) نحوست عدد13 341
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 343
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 346
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 347
- اشاره 347
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 348
- دو _ راه های آگاهی از غیب 350
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 351
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 352
- ح) مهره مار 354
- ط) خرافه در عزاداری ها 356
- اشاره 357
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 357
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 358
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 360
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 362
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 363
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 364
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 365
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 365
- اشاره 365
- ب) ترویج اندیشیدن 365
- ج) تفکر انتقادی 366
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 367
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 369
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 370
- اشاره 370
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 372
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 373
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 374
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 375
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 376
- اشاره 378
- فصل ششم:خرافات و رسانه 378
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 379
- درآمد 379
- اشاره 382
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 382
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 382
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 385
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 386
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 388
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 390
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 392
- نکته پایانی 392
- اشاره 392
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 393
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 395
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 396
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 397
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 398
- اشاره 399
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 399
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 399
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 401
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 402
- کتاب نامه 404
- اشاره 404
- الف) منابع فارسی 405
- ب) منابع عربی 409
- ج) فهرست مقالات و مجلات 412
که از شبکه یک سیما پخش می شود، به بررسی موضوعاتی چون فال زدن، جن و مطالبی از این قبیل پرداخت. در این برنامه تلویزیونی، از بهترین استادان حوزه و مجری تیزهوش و دقیقی استفاده شد و مطالب طرح شده در آن جلسات بسیار عالی و بی عیب و نقص بود و به صورت کامل، هر دو جنبه خرافی و غیر خرافی بودن این موضوعات بررسی شد، اما ساعت پخش این برنامه، بینندگان بسیاری را جذب نمی کرد.
تعداد موضوعاتی نیز که درباره خرافات به آن پرداخته شد، اندک بود در حالی که با توجه به نیاز بسیار جامعه ما لازم است برنامه های متعددی درباره انواع خرافات تهیه و پخش شود؛ به ویژه جلسات پرسش و پاسخ و حتی مناظره قطعاً برای مردم و جوانان بسیار جذاب خواهد بود، به شرط آنکه در تشکیل میزگردها و جلسات مختلف با هدف خرافه زدایی، نکات مختلفی مورد توجه قرار گیرد؛ از جمله: استفاده از میهمانان و کارشناسان عالم و نخبه؛ حضور مجریان زیرک و با بصیرت، که از عقاید صحیح اسلامی آگاهی کافی داشته باشند؛ زمان پخش مناسب به گونه ای که مخاطبان فراوانی را جذب کنند و نکته آخر استفاده از تبلیغات گسترده تلویزیونی پیش از پخش این برنامه ها برای جذب مخاطب بیشتر و در نهایت، افزایش آگاهی مردم.
د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور
د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور
رسانه ملی یکی از ابزارهای مهم آموزش عمومی در سطح جامعه است. این دانشگاه پرمخاطب و پرطرفدار می تواند ضمن بیان و آشکار ساختن خرافات نوظهور و جدید در جامعه، به سرعت آنها را مورد نقد و حمله قرار دهد و اذهان عمومی را به غیرعلمی، غیرشرعی و غیرعقلانی بودن آن موهوهات آگاه سازد. در صورتی که صدا و سیما در برابر بیان و نقد خرافه جدید و نقد آن کوتاهی کند، آثار شوم این سکوت آشکار خواهد شد. برای مثال در مورد