- دیباچه 1
- اشاره 6
- فصل اول: کلیات 6
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 7
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 14
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 18
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 18
- اشاره 18
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 18
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 19
- اشاره 19
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 19
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 21
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 22
- د) خرافات وارداتی 23
- اشاره 24
- الف) دیدگاه اسپینوزا 24
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 24
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 24
- اشاره 24
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 25
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 25
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 26
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 27
- الف) عوامل اصلی 27
- اشاره 27
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 28
- اشاره 28
- اشاره 28
- یک _ عوامل درونی 28
- اول _ عوامل درونی 28
- دوم _ عامل علمی 40
- دو _ عوامل بیرونی 41
- اشاره 41
- سوم _ عامل شخصیتی 41
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 42
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 42
- سوم _ عوامل سیاسی 43
- 3. گستره خرافات 44
- اشاره 47
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 47
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 48
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 48
- د) تحقیر انسان ها 49
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 49
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 49
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 50
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 50
- اشاره 50
- ب) سست کردن پایه های تشیع 50
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 51
- اشاره 53
- اشاره 53
- درآمد 53
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 53
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 55
- اشاره 58
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 58
- الف) شرک و بت پرستی 59
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 62
- ج) تبنّی 64
- د) زنده به گور کردن دختران 67
- اشاره 71
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 71
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 72
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 72
- اشاره 72
- اشاره 72
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 73
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 73
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 74
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 74
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 77
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 79
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 82
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 88
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 92
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 94
- اشاره 94
- یک _ ماهیت جن در قرآن 95
- دو _ انسان و جن 99
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 102
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 102
- اشاره 102
- دو _ پیشینه سحر 103
- سه _ ماهیت سحر 104
- چهار _ سحر در قرآن 106
- شش _ سحر از نظر اسلام 108
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 108
- یک _ رؤیا در قرآن 111
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 111
- اشاره 111
- دو _ رؤیا در روایات 112
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 113
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 115
- یک _ معنای فال زدن 116
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 116
- الف) فال زدن 116
- اشاره 116
- اشاره 116
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 117
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 118
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 119
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 120
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 122
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 124
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 128
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 130
- ه) نحوست عدد13 130
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 132
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 135
- اشاره 136
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 136
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 137
- دو _ راه های آگاهی از غیب 139
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 140
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 141
- ح) مهره مار 143
- ط) خرافه در عزاداری ها 145
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 146
- اشاره 146
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 147
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 149
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 151
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 152
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 153
- اشاره 154
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 154
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 154
- ب) ترویج اندیشیدن 154
- ج) تفکر انتقادی 155
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 156
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 158
- اشاره 159
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 159
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 161
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 162
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 163
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 164
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 165
- فصل ششم:خرافات و رسانه 167
- اشاره 167
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 168
- درآمد 168
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 171
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 171
- اشاره 171
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 174
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 175
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 177
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 179
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 181
- نکته پایانی 181
- اشاره 181
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 182
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 184
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 185
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 186
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 187
- اشاره 188
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 188
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 188
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 190
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 191
- اشاره 193
- کتاب نامه 193
- الف) منابع فارسی 194
- ب) منابع عربی 198
- ج) فهرست مقالات و مجلات 201
- درباره مركز 203
- مشخصات کتاب 203
- فهرست مطالب 204
- اشاره 217
- فصل اول: کلیات 217
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 218
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 225
- اشاره 229
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 229
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 229
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 229
- اشاره 230
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 230
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 230
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 232
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 233
- د) خرافات وارداتی 234
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 235
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 235
- الف) دیدگاه اسپینوزا 235
- اشاره 235
- اشاره 235
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 236
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 236
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 237
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 238
- اشاره 238
- الف) عوامل اصلی 238
- یک _ عوامل درونی 239
- اشاره 239
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 239
- اول _ عوامل درونی 239
- اشاره 239
- دوم _ عامل علمی 251
- سوم _ عامل شخصیتی 252
- اشاره 252
- دو _ عوامل بیرونی 252
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 253
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 253
- سوم _ عوامل سیاسی 254
- 3. گستره خرافات 255
- اشاره 258
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 258
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 259
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 259
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 260
- د) تحقیر انسان ها 260
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 260
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 261
- ب) سست کردن پایه های تشیع 261
- اشاره 261
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 261
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 262
- اشاره 264
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 264
- اشاره 264
- درآمد 264
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 266
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 269
- اشاره 269
- الف) شرک و بت پرستی 270
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 273
- ج) تبنّی 275
- د) زنده به گور کردن دختران 278
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 282
- اشاره 282
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 283
- اشاره 283
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 283
- اشاره 283
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 284
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 284
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 285
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 285
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 288
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 290
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 293
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 299
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 303
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 305
- اشاره 305
- یک _ ماهیت جن در قرآن 306
- دو _ انسان و جن 310
- اشاره 313
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 313
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 313
- دو _ پیشینه سحر 314
- سه _ ماهیت سحر 315
- چهار _ سحر در قرآن 317
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 319
- شش _ سحر از نظر اسلام 319
- یک _ رؤیا در قرآن 322
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 322
- اشاره 322
- دو _ رؤیا در روایات 323
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 324
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 326
- الف) فال زدن 327
- اشاره 327
- اشاره 327
- یک _ معنای فال زدن 327
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 327
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 328
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 329
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 330
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 331
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 333
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 335
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 339
- ه) نحوست عدد13 341
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 341
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 343
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 346
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 347
- اشاره 347
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 348
- دو _ راه های آگاهی از غیب 350
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 351
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 352
- ح) مهره مار 354
- ط) خرافه در عزاداری ها 356
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 357
- اشاره 357
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 358
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 360
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 362
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 363
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 364
- اشاره 365
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 365
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 365
- ب) ترویج اندیشیدن 365
- ج) تفکر انتقادی 366
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 367
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 369
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 370
- اشاره 370
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 372
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 373
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 374
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 375
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 376
- اشاره 378
- فصل ششم:خرافات و رسانه 378
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 379
- درآمد 379
- اشاره 382
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 382
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 382
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 385
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 386
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 388
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 390
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 392
- نکته پایانی 392
- اشاره 392
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 393
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 395
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 396
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 397
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 398
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 399
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 399
- اشاره 399
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 401
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 402
- کتاب نامه 404
- اشاره 404
- الف) منابع فارسی 405
- ب) منابع عربی 409
- ج) فهرست مقالات و مجلات 412
از استفاده افراد غیر متخصص در برنامه های صدا و سیما، پاسخ گویی به نیاز واحدهای برنامه ساز و مدیران سازمان به کارشناسان علوم اسلامی _ انسانی.
5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی
5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی
برای برنامه سازان محترم و عمومی مردم در موضوع خرافه و خرافه زدایی به چند کتاب و مقاله که تاکنون نوشته شده اند می توان اشاره کرد:
الف) کتاب روانشناسی خرافات. به نظر می رسد «روانشناسی خرافات» اولین کتابی باشد که تاکنون به صورت مستقل به موضوع خرافه پرداخته و در پی تحلیل روان شناختی خرافه است. این کتاب که اثر گوستاو جاهودا می باشد در سال 1976 میلادی نوشته شده است.
نویسنده اگرچه اثر نسبتاً خوبی به جای گذاشته اما، نقدهایی بر کتابش وارد است. به طور مثال جاهودا در آخر مباحث خود در مورد تعریف خرافه می گوید: «ما برای رهایی از این بن بست (تمییز خرافه از دیگر انواع باورها و اعمال) لازم است به ابزار مناسبی متوسل شویم که حقوق دانان به کار می برند و آن مفهوم «انسان معقول» است و..».
شاید این بزرگترین و زشت ترین اشتباه او در این کتاب باشد. زیرا ایشان ملاک خرافه از غیر آن را شناخت انسان معقول در جامعه غربی می داند!
در هر حال این کتاب صرفاً به جنبه روانشناسی خرافه پرداخته و اثر یک فرد غیرمسلمان است (که حتی در تعرفی که از خرافه ارائه داده است مورد نقد می باشد).
ب) کلثوم ننه (عقائد النساء). نویسنده این کتاب آقاجمال خوانساری (1125) است. از آنجا که خرافه گرایی و رواج بازار رمالان و پیشگویان و برنامه ریزی بر اساس سعد و نحس ایام در میانه دوره صفویه، در میان ایرانیان گسترش یافته بود، آقا جمال خوانساری با نوشتن این کتاب در