خرافه و خرافه زدایی با رویکرد رسانه ای صفحه 229

ابراهیم دسوقی است که این واژه را لاتینی دانسته است.(1) استاد میرجلال الدین کزازی نیز آورده است:

شاید این واژه از زبان یونانی یا لاتینی به زبان تازی برده شده و دگرگون شده واژه یونانی و لاتینی (هیستورین)(2) باشد که به معنای سخن و خبر راست یا جست وجوی راستی است. از این واژه (ایستوار)(3) در فرانسه و (اِستوری)(4) در انگلیسی، که به معنای تاریخ و داستان و قصه است، به یادگار مانده است.(5)

در بین مفسران، صاحب التحریر و التنویر می گوید: «اظهر آن است که اسطوره لفظ معرب از رومی است. اصل آن اِستوریا (با کسر همزه) است و همان قصه می باشد.»(6)

در مجموع به نظر می رسد گرچه کتاب های لغت عربی، اساطیر را به اباطیل و سخنان بدون نظام و قانون معنا کرده اند، احتمالاً (با توجه به شواهد و قرائن) اسطوره و اساطیر ریشه غیرعربی دارد(7) و به دو معنا به کار رفته است: یکی به معنای داستان های کنایی است که رنگ دینی دارد و امور اخلاقی و تربیتی را به صورت کنایی و تمثیلی بیان می کند. برای نمونه، دین شناسان بر این باورند، داستان آفرینش آدم و حوا یا هبوط آنان و نظیر چنین داستان هایی اسطوره های دینی را تشکیل می دهند و بر اساس معنای دوم، به حکایت ها و داستان های خرافی و دروغین اسطوره گفته می شود.(8)

1- ابراهیم دسوقی، المعجم الکبیر، ذیل واژه أسطوره.
2- 16.Historian.
3- 17.Histore.
4- 18.Story.
5- میر جلال الدین کزازی، رؤیا، حماسه، اسطوره، ص 3.
6- محمد طاهر بن عاشور، تفسیر التحریر و التنویر، ج 6، ص 58.
7- 21[1] نک: فراهیدی، العین، ج 7، ص 210؛ احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج 3، ص 72؛ مصباح المنیر، ج 2، ص 276.
8- 22[1] فتحیه فتاحی زاده، پیامبر اعظم و خرافه زدایی، ص 7.

4. اقسام خرافه

اشاره

4. اقسام خرافه

تقسیم بندی هایی که از انواع خرافه ارائه شده، جامع و مانع به نظر نمی آید. برای روشن شدن اقسام خرافه، بهتر است آن را از جهات مختلف به این ترتیب دسته بندی کنیم:

الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی

الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی

بر اساس این تقسیم خرافه دو قِسم خواهد بود:

1. جهان شمول (جهانی): مانند اعتقاد به نحوست عدد سیزده که در ایران، فرانسه، امریکا و کشورهای دیگر رواج دارد؛

2. غیر جهان شمول (منطقه ای، محلی و...): خرافاتی که فقط برای فردی معنا دارد یا تنها در خانواده یا شهر یا کشوری رواج دارد. برای مثال در روسیه، بشقاب شکستن را به فال نیک می گیرند یا در انگلیس، نعل اسب را خوش یمن می دانند.

ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار

ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار

بر این اساس، خرافه سه گونه است:

1. خرافات فردی: مانند عقیده شخص به اینکه نباید روز شنبه برخی کارها را انجام دهد؛

2. خرافات اجتماعی: مانند تطیّر و فال بد زدن؛

3. خرافات سیاسی: مانند تبعیض نژادی.

ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری

ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری

1. خرافاتی که در مورد مبدأ و صفات او وجود دارد؛ مانند شرک و بت پرستی که بزرگ ترین خرافه است.