- دیباچه 1
- اشاره 6
- فصل اول: کلیات 6
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 7
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 14
- اشاره 18
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 18
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 18
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 18
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 19
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 19
- اشاره 19
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 21
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 22
- د) خرافات وارداتی 23
- اشاره 24
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 24
- اشاره 24
- الف) دیدگاه اسپینوزا 24
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 24
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 25
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 25
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 26
- اشاره 27
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 27
- الف) عوامل اصلی 27
- اشاره 28
- اشاره 28
- اول _ عوامل درونی 28
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 28
- یک _ عوامل درونی 28
- دوم _ عامل علمی 40
- سوم _ عامل شخصیتی 41
- اشاره 41
- دو _ عوامل بیرونی 41
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 42
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 42
- سوم _ عوامل سیاسی 43
- 3. گستره خرافات 44
- اشاره 47
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 47
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 48
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 48
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 49
- د) تحقیر انسان ها 49
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 49
- اشاره 50
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 50
- ب) سست کردن پایه های تشیع 50
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 50
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 51
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 53
- اشاره 53
- اشاره 53
- درآمد 53
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 55
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 58
- اشاره 58
- الف) شرک و بت پرستی 59
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 62
- ج) تبنّی 64
- د) زنده به گور کردن دختران 67
- اشاره 71
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 71
- اشاره 72
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 72
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 72
- اشاره 72
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 73
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 73
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 74
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 74
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 77
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 79
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 82
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 88
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 92
- اشاره 94
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 94
- یک _ ماهیت جن در قرآن 95
- دو _ انسان و جن 99
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 102
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 102
- اشاره 102
- دو _ پیشینه سحر 103
- سه _ ماهیت سحر 104
- چهار _ سحر در قرآن 106
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 108
- شش _ سحر از نظر اسلام 108
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 111
- یک _ رؤیا در قرآن 111
- اشاره 111
- دو _ رؤیا در روایات 112
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 113
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 115
- اشاره 116
- یک _ معنای فال زدن 116
- الف) فال زدن 116
- اشاره 116
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 116
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 117
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 118
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 119
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 120
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 122
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 124
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 128
- ه) نحوست عدد13 130
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 130
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 132
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 135
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 136
- اشاره 136
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 137
- دو _ راه های آگاهی از غیب 139
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 140
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 141
- ح) مهره مار 143
- ط) خرافه در عزاداری ها 145
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 146
- اشاره 146
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 147
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 149
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 151
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 152
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 153
- اشاره 154
- ب) ترویج اندیشیدن 154
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 154
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 154
- ج) تفکر انتقادی 155
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 156
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 158
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 159
- اشاره 159
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 161
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 162
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 163
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 164
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 165
- اشاره 167
- فصل ششم:خرافات و رسانه 167
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 168
- درآمد 168
- اشاره 171
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 171
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 171
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 174
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 175
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 177
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 179
- اشاره 181
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 181
- نکته پایانی 181
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 182
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 184
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 185
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 186
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 187
- اشاره 188
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 188
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 188
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 190
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 191
- کتاب نامه 193
- اشاره 193
- الف) منابع فارسی 194
- ب) منابع عربی 198
- ج) فهرست مقالات و مجلات 201
- مشخصات کتاب 203
- درباره مركز 203
- فهرست مطالب 204
- اشاره 217
- فصل اول: کلیات 217
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 218
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 225
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 229
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 229
- اشاره 229
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 229
- اشاره 230
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 230
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 230
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 232
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 233
- د) خرافات وارداتی 234
- الف) دیدگاه اسپینوزا 235
- اشاره 235
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 235
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 235
- اشاره 235
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 236
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 236
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 237
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 238
- اشاره 238
- الف) عوامل اصلی 238
- یک _ عوامل درونی 239
- اول _ عوامل درونی 239
- اشاره 239
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 239
- اشاره 239
- دوم _ عامل علمی 251
- دو _ عوامل بیرونی 252
- سوم _ عامل شخصیتی 252
- اشاره 252
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 253
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 253
- سوم _ عوامل سیاسی 254
- 3. گستره خرافات 255
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 258
- اشاره 258
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 259
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 259
- د) تحقیر انسان ها 260
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 260
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 260
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 261
- ب) سست کردن پایه های تشیع 261
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 261
- اشاره 261
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 262
- اشاره 264
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 264
- درآمد 264
- اشاره 264
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 266
- اشاره 269
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 269
- الف) شرک و بت پرستی 270
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 273
- ج) تبنّی 275
- د) زنده به گور کردن دختران 278
- اشاره 282
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 282
- اشاره 283
- اشاره 283
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 283
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 283
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 284
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 284
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 285
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 285
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 288
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 290
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 293
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 299
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 303
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 305
- اشاره 305
- یک _ ماهیت جن در قرآن 306
- دو _ انسان و جن 310
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 313
- اشاره 313
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 313
- دو _ پیشینه سحر 314
- سه _ ماهیت سحر 315
- چهار _ سحر در قرآن 317
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 319
- شش _ سحر از نظر اسلام 319
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 322
- یک _ رؤیا در قرآن 322
- اشاره 322
- دو _ رؤیا در روایات 323
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 324
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 326
- اشاره 327
- یک _ معنای فال زدن 327
- الف) فال زدن 327
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 327
- اشاره 327
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 328
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 329
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 330
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 331
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 333
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 335
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 339
- ه) نحوست عدد13 341
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 341
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 343
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 346
- اشاره 347
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 347
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 348
- دو _ راه های آگاهی از غیب 350
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 351
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 352
- ح) مهره مار 354
- ط) خرافه در عزاداری ها 356
- اشاره 357
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 357
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 358
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 360
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 362
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 363
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 364
- ب) ترویج اندیشیدن 365
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 365
- اشاره 365
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 365
- ج) تفکر انتقادی 366
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 367
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 369
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 370
- اشاره 370
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 372
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 373
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 374
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 375
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 376
- اشاره 378
- فصل ششم:خرافات و رسانه 378
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 379
- درآمد 379
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 382
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 382
- اشاره 382
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 385
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 386
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 388
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 390
- نکته پایانی 392
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 392
- اشاره 392
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 393
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 395
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 396
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 397
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 398
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 399
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 399
- اشاره 399
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 401
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 402
- کتاب نامه 404
- اشاره 404
- الف) منابع فارسی 405
- ب) منابع عربی 409
- ج) فهرست مقالات و مجلات 412
حرفهای که شغل افراد سودجوست، صحیح نیست و بیشتر کتاب هایی که به آن استناد میکنند اعتباری ندارد».(1)
بنابراین، به این نکات تأکید میشود:
1. از نظر اسلام و فقها، خواندن و نوشتن دعاهای معتبر و مستند به معصومان علیهم السلام برای رفع انواع گرفتاریها و برآورده شدنِ حوایج، امری صحیح است.
2. در هیچ منبعی معصومین توصیه نکرده اند انسان سراغ دعا نویسان برود و از آنها بخواهد مشکلش را برطرف کنند، بلکه هر انسانی باید خود را با دعا و ذکر به خدا نزدیک کند و در سختیها و مشکلات و لحظه لحظه زندگی به او پناه برد و در مواقع ضرورت با داشتنِ حداقل سواد خواندن و نوشتن برای خود و خانوادهاش دعای معتبر و مستندی که ائمه دستور داده اند، بنویسد. (البته با رعایت شرایط طهارت و وضو)
3. بیشتر دعانویسان امروزی قابل اعتماد نیستند و حتی شنیده شده که برخی از آنان با سحر کردنِ مراجعه کننده، او را وامی دارند برای رفع مشکلات جدیدش، که خود آنها ایجاد کردهاند، دوباره نزدشان برود.
4. برخی کتاب های معتبر دعا که مشتمل بر دعاهای مورد نیاز انسان در جنبههای مختلف مانند دعا برای تنگی رزق یا انواع بیماریها هستند، عبارتند از: صحیفه سجادیه، عدّه الدّاعی از ابن فهد حلی، إقبال الأعمال از سید بن طاووس، مصباح کفعمی و مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی.
ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟)
اشاره
1- نک: پایگاه اطلاع رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، خبر روز 8/2/1389 استفتاء درباره دعانویسی www.jameehemodrresin.org.