- دیباچه 1
- اشاره 6
- فصل اول: کلیات 6
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 7
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 14
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 18
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 18
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 18
- اشاره 18
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 19
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 19
- اشاره 19
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 21
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 22
- د) خرافات وارداتی 23
- اشاره 24
- الف) دیدگاه اسپینوزا 24
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 24
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 24
- اشاره 24
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 25
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 25
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 26
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 27
- الف) عوامل اصلی 27
- اشاره 27
- یک _ عوامل درونی 28
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 28
- اشاره 28
- اول _ عوامل درونی 28
- اشاره 28
- دوم _ عامل علمی 40
- سوم _ عامل شخصیتی 41
- اشاره 41
- دو _ عوامل بیرونی 41
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 42
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 42
- سوم _ عوامل سیاسی 43
- 3. گستره خرافات 44
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 47
- اشاره 47
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 48
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 48
- د) تحقیر انسان ها 49
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 49
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 49
- اشاره 50
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 50
- ب) سست کردن پایه های تشیع 50
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 50
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 51
- اشاره 53
- درآمد 53
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 53
- اشاره 53
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 55
- اشاره 58
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 58
- الف) شرک و بت پرستی 59
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 62
- ج) تبنّی 64
- د) زنده به گور کردن دختران 67
- اشاره 71
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 71
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 72
- اشاره 72
- اشاره 72
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 72
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 73
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 73
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 74
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 74
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 77
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 79
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 82
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 88
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 92
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 94
- اشاره 94
- یک _ ماهیت جن در قرآن 95
- دو _ انسان و جن 99
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 102
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 102
- اشاره 102
- دو _ پیشینه سحر 103
- سه _ ماهیت سحر 104
- چهار _ سحر در قرآن 106
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 108
- شش _ سحر از نظر اسلام 108
- اشاره 111
- یک _ رؤیا در قرآن 111
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 111
- دو _ رؤیا در روایات 112
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 113
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 115
- یک _ معنای فال زدن 116
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 116
- اشاره 116
- اشاره 116
- الف) فال زدن 116
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 117
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 118
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 119
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 120
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 122
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 124
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 128
- ه) نحوست عدد13 130
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 130
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 132
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 135
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 136
- اشاره 136
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 137
- دو _ راه های آگاهی از غیب 139
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 140
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 141
- ح) مهره مار 143
- ط) خرافه در عزاداری ها 145
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 146
- اشاره 146
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 147
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 149
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 151
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 152
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 153
- اشاره 154
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 154
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 154
- ب) ترویج اندیشیدن 154
- ج) تفکر انتقادی 155
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 156
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 158
- اشاره 159
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 159
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 161
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 162
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 163
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 164
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 165
- اشاره 167
- فصل ششم:خرافات و رسانه 167
- درآمد 168
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 168
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 171
- اشاره 171
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 171
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 174
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 175
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 177
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 179
- نکته پایانی 181
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 181
- اشاره 181
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 182
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 184
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 185
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 186
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 187
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 188
- اشاره 188
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 188
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 190
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 191
- اشاره 193
- کتاب نامه 193
- الف) منابع فارسی 194
- ب) منابع عربی 198
- ج) فهرست مقالات و مجلات 201
- مشخصات کتاب 203
- درباره مركز 203
- فهرست مطالب 204
- اشاره 217
- فصل اول: کلیات 217
- 1. معناشناسی لغوی «خرافه» 218
- 3. معناشناسی واژه اسطوره 225
- ج) اقسام خرافه از لحاظ گستره نظری 229
- الف) اقسام خرافه از لحاظ گستره مکانی 229
- ب) اقسام خرافه از لحاظ آثار 229
- اشاره 229
- 5. اقسام خرافه در جامعه ایرانی 230
- اشاره 230
- الف) خرافات دینی _ مذهبی 230
- ب) خرافات معنوی _ عرفانی 232
- ج) خرافات ملی _ منطقه ای 233
- د) خرافات وارداتی 234
- ب) دیدگاه دیوید هیوم 235
- 1. دیدگاه ها درباره ریشه ها و علل پیدایش خرافه 235
- الف) دیدگاه اسپینوزا 235
- اشاره 235
- اشاره 235
- ج) دیدگاه یونگ و فروید 236
- د) دیدگاه علامه یحیی نوری 236
- ه) دیدگاه علامه طباطبایی 237
- 2. علل و ریشه های پیدایش خرافه 238
- الف) عوامل اصلی 238
- اشاره 238
- اشاره 239
- اول _ عوامل درونی 239
- ب) عوامل تعمیق و توسعه 239
- یک _ عوامل درونی 239
- اشاره 239
- دوم _ عامل علمی 251
- سوم _ عامل شخصیتی 252
- اشاره 252
- دو _ عوامل بیرونی 252
- اول _ عوامل جغرافیایی و محیطی 253
- دوم _ عوامل اجتماعی و اقتصادی 253
- سوم _ عوامل سیاسی 254
- 3. گستره خرافات 255
- 4. آثار سوء خرافه گرایی 258
- اشاره 258
- ب) وهن دین اسلام و مذهب تشیع 259
- الف) شرک و کفر و دوری از خداوند متعال 259
- ه) از دست دادن مال، سرمایه و حتی آبرو و حیثیت 260
- ج) محرومیت از بسیاری از نعمت ها 260
- د) تحقیر انسان ها 260
- الف) اغفال مردم و واداشتن آنها به اطاعت از خود 261
- اشاره 261
- 5. اهداف مروّجان و اشاعه دهندگان خرافات 261
- ب) سست کردن پایه های تشیع 261
- ج) سرگرمی یا گمراه کردن مردم 262
- اشاره 264
- 1. مبارزه با جهل و نادانی 264
- اشاره 264
- درآمد 264
- 2. دعوت به تفکّر و تعقّل و تحصیل علم و دانش 266
- 3. مبارزه با تمام مصادیق خرافه در عصر جاهلیت 269
- اشاره 269
- الف) شرک و بت پرستی 270
- ب) نسیء یا تأخیر انداختن ماه های حرام 273
- ج) تبنّی 275
- د) زنده به گور کردن دختران 278
- فصل چهارم:بررسی خرافات رایج در عصر حاضر 282
- اشاره 282
- اشاره 283
- اشاره 283
- الف) چشم زخم (خرافه یا واقعیت؟) 283
- 1. واقعیت هایی که گاه به خرافه کشیده می شوند 283
- دو _ چشم زخم از دیدگاه عقل 284
- یک _ خرافات اعراب جاهلی درباره چشم زخم 284
- سه _ نظر دانشمندان درباره چشم زخم 285
- چهار _ چشم زخم از دیدگاه قرآن و مفسران 285
- پنج _ چشم زخم از منظر روایات 288
- شش _ راهکارهای اسلام در پیش گیری از چشم زخم 290
- ب) سعادت و نحوست ایام (خرافه یا واقعیت؟) 293
- ج) سعادت و نحوست ستارگان (خرافه یا واقعیت؟) 299
- د) دعانویسی (خرافه یا واقعیت؟) 303
- اشاره 305
- ه) جن و جن گیری (واقعیت یا خرافه؟) 305
- یک _ ماهیت جن در قرآن 306
- دو _ انسان و جن 310
- اشاره 313
- یک _ واژه «سحر» و معانی آن 313
- و) سحر (اعتقادی خرافی و جاهلی یا امری واقعی؟) 313
- دو _ پیشینه سحر 314
- سه _ ماهیت سحر 315
- چهار _ سحر در قرآن 317
- شش _ سحر از نظر اسلام 319
- پنج _ متصدیان سحر در قرآن (مرد یا زن؟) 319
- یک _ رؤیا در قرآن 322
- ز) خواب و حجیت آن (خواب گرایی یا خرافه گرایی؟) 322
- اشاره 322
- دو _ رؤیا در روایات 323
- سه _ خواب از دیدگاه دانشمندان مادی 324
- چهار _ خواب گرایی یا ترویج خرافه 326
- 2. بررسی برخی از خرافات رایج در عصر حاضر 327
- اشاره 327
- الف) فال زدن 327
- اشاره 327
- یک _ معنای فال زدن 327
- دو _ نمونه های فال نیک و بد 328
- سه _ پیشینه فال زدن و تطیر 329
- چهار _ پاسخ انبیای پیشین و پیامبر اکرم به تطیر مخالفان 330
- پنج _ نظر اسلام در مورد تطیر و تفأل 331
- شش _ راهکارهایی برای رهایی از فال بد 333
- ب) خرافه نژادپرستی یا عصبیت 335
- ج) خرافات شب اول ماه ربیع الاول 339
- ه) نحوست عدد13 341
- د) چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی 341
- و) پاشیدن خون قربانی به دیوار مسجد، خانه، اتومبیل و خرافه تخم مرغ شکستن 343
- ز) دخیل بستن و روشن کردن شمع 346
- ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...) 347
- اشاره 347
- یک _ پیشینه کهانت و غیب گویی 348
- دو _ راه های آگاهی از غیب 350
- سه _ علل گرایش به رمالی، طالع بینی و هر گونه غیب گویی 351
- چهار _ نظر اسلام در مورد کهانت و مراجعه به غیب گو و کاهن 352
- ح) مهره مار 354
- ط) خرافه در عزاداری ها 356
- 1. روش تشخیص خرافه از غیر آن 357
- اشاره 357
- 2. وظیفه عموم مسلمانان در مبارزه با خرافه 358
- 3. نقش دولت و حکومت در خرافه زدایی 360
- 4. نهادهای قانون گذار و خرافه 362
- 5. وظیفه قوه قضائیه و نیروی انتظامی 363
- 6. وزارت ارشاد و نقش آن در خرافه زدایی 364
- اشاره 365
- الف) رشد عقلانیت در سطح عمومی 365
- 7. وظایف مشترک مراکز تعلیم و تربیت و آموزشی مرتبط با مردم (اعم از مدارس، دانشگاهها، حوزه، صدا و سیما، مطبوعات و...) 365
- ب) ترویج اندیشیدن 365
- ج) تفکر انتقادی 366
- د) بیان دقیق و روشن معارف دین 367
- ه) ارائه تحلیل علمی از موارد خرافه 369
- 8. مسئولیت حوزه های علمیه در خرافه زدایی 370
- اشاره 370
- الف) روحانیت و آموزش واعظان و مداحان 372
- ب) مبارزه با خرافه در منبرها و مساجد 373
- 9. دانشگاه و خرافه زدایی 374
- 10. مطبوعات و خرافه زدایی 375
- 11. تشکیل ستاد مبارزه با خرافات 376
- اشاره 378
- فصل ششم:خرافات و رسانه 378
- درآمد 379
- 1. تأثیر رسانه بر فرهنگ و عقاید مردم 379
- الف) ترویج عقیده شانس، بخت و اقبال در برنامه های رسانه ملی 382
- 2. نمونه هایی از ترویج خرافات در رسانه ملی 382
- اشاره 382
- ب) نقدی کوتاه بر سریال صاحبدلان 385
- ج) خرافه در سریال پنج کیلومتر تا بهشت 386
- د) نقدی بر سریال وضعیت سفید 388
- ه_) چکیده ای از یک پژوهش در مورد میزان خرافات در سریال های ماه مبارک رمضان سال های 87 و 88: 390
- 3. بایدها و نبایدها در برنامه های رسانه ملی 392
- نکته پایانی 392
- اشاره 392
- الف) تولید فیلم و سریال و مجموعه های تلویزیونی با هدف خرافه زدایی 393
- ب) تهیه و پخش برنامه های مستند جذاب از خرافات رایج 395
- ج) تشکیل میزگرد، جلسات پرسش و پاسخ و مناظره 396
- د) واکنش سریع و به موقع در مورد خرافه های نوظهور 397
- ه) تشکیل کمیته نظارت در صدا و سیما و خرافه زدایی از انواع برنامه های رسانه ملی 398
- الف) معاونت تبلیغ و آموزش های کاربردی حوزه علمیه قم 399
- اشاره 399
- 4. معرفی مراکزی برای مشاوره دینی 399
- ب) بخش کارشناسان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما 401
- 5. معرفی کتاب با موضوع خرافه و خرافه زدایی 402
- کتاب نامه 404
- اشاره 404
- الف) منابع فارسی 405
- ب) منابع عربی 409
- ج) فهرست مقالات و مجلات 412
خراسانی در پاسخ به استفتای خبرگزاری مهر، دخیل بستن را بدعت و خرافات اعلام کردند و به مسلمانان توصیه کردند از این گونه اعمال بپرهیزند.(1)
آیت الله جوادی آملی نیز فرمود: «افرادی که به زیارت مشاهد مشرفه نائل میشوند از اعمالی نظیر دخیل بستن و قفل زدن بپرهیزند؛ زیرا دخیل بستن از آثار فرهنگ جاهلی است و هیچ دستوری به آن در منابع دینی وجود ندارد».(2)
البته این مسئله به ایران اختصاص ندارد و در کشورهای دیگر نیز چنین خرافاتی وجود دارد، اما از آنجا که دشمنان اسلام و ایران از کوچک ترین اشتباه های شیعیان سوءاستفادههای بزرگی میکنند، وظیفه تمام مسلمانان است که برای جلوگیری از تضعیف و وهن دین و مذهب تشیع، نه تنها از انجام این اعمال خودداری کنند، بلکه دیگرانی را که به این گونه کارهای خرافی اقدام میکنند نیز نهی از منکر کنند.
خرافه دیگر در عصر حاضر و در کشور ما، روشن کردن شمع است. واقعیت آن است که در گذشته و زمانی که اماکن مذهبی چون حرمها و مساجد از نعمت برق بیبهره بودند، مردم برای روشن نگه داشتن آن مکان ها از شمع استفاده میکردند و از آنجا که شمع یکی از نیازهای این اماکن بود، گاهی برای برآورده شدن حاجت شان شمع نذر میکردند.
مردم ناآگاه و خرافاتی می انگارند شمع روشن کردن آنها را به حاجتشان میرساند؛ غافل از اینکه دعا و تقرب به درگاه الهی و توسل به صاحب اماکن مقدسه، یعنی امامان و امامزادگان، در برآورده شدن حاجت انسان مؤثر است، نه شمع روشن کردن.
ح) غیب گویی و کهانت (فال گیری، رمالی، طالع بینی و...)
اشاره
1- برای مشاهده فتوای مراجع نک: سایت راسخون، «دخیل بستن بدعت و عملی خرافی است».www.raskhoon.net، 22 اردیبهشت 1389 به روز شده در 28/7/1391.
2- نک: Shia. Online.ir.www، نظر آیت الله جوادی آملی درباره دخیل بستن، 12 اسفند 1389.