بررسی گسترده ی فقهی کذب (موضوع، احکام و موارد استثناء) صفحه 198

د) دلیل عقل بر جواز کذب عند الضروره

سپس شیخ در مورد دلیل عقل می فرماید:

عقل در دوران امر بین دو قبیح، حکم به جواز ارتکاب اقلّ القبیحین می کند.(1) بنابراین اگر امر دائر بین ارتکاب کذب و مبتلا شدن به ضرر بدنی یا مالی باشد، از آن جایی که کذب اقلّ القبیحین است پس باید مرتکب کذب شد و قبیح بزرگ تر را دفع کرد. در چنین شرایطی که ارتکاب کذب لازم است، آیا قبح کذب برداشته می شود یا باز به قبح خود باقی است، بستگی به مبنای مختار در حسن و قبح اشیاء دارد. اگر قائل باشیم حسن و قبح اشیاء ذاتی است، در مقام دوران هم به قبح خود باقی است؛ چون قابل انفکاک نیست. و اگر قائل شدیم حسن و قبح اشیاء به وجوه و اعتبارات است، در مقام دوران دیگر قبحی ندارد. ممکن هم هست کسی قائل به تفصیل باشد؛ یعنی در غیر صدق و کذب قائل به حسن و قبح ذاتی باشد و در مورد صدق و کذب قائل به حسن و قبح بالوجوه و الاعتبارات باشد.